Nationalistische partijen favoriet bij Poolse verkiezingen

• Wouter Meijer

  Buitenlandredacteur

Polen heeft een opmerkelijk politiek landschap: de twee grootste partijen zijn conservatief. Links speelt vrijwel geen rol. Maar er is een groot verschil tussen die twee grote partijen: het Burgerplatform, dat al acht jaar regeert, is voor de Europese integratie en voor goede relaties met Duitsland. De partij Recht en Rechtvaardigheid (PiS) staat voor de katholieke, nationalistische kant van Polen.

Morgen kunnen ruim 30 miljoen Polen een nieuw parlement kiezen. In de peilingen staat de PiS nu tussen 32 en 36 procent, regeringspartij Burgerplatform tussen 20 en 26 procent.

Vluchtelingen

De partijen staan in bijna alle kwesties recht tegenover elkaar. Zo waarschuwde de partijleider van PiS, oud-premier Jaroslaw Kaczynski, voor de ziektes die vluchtelingen zouden meebrengen, zoals cholera. Zittend premier Ewa Kopacz van het Burgerplatform noemde dat onmenselijke angstzaaierij.

De komst van vluchtelingen speelt een belangrijke rol in de campagne, hoewel er nauwelijks migranten naar Polen komen. Maar het probleem laat goed zien of politici voor of tegen Europese samenwerking zijn, en of ze de katholieke identiteit van Polen voorop stellen.

Polen stemde in Brussel tegen de verplichte verdeling van vluchtelingen over alle EU-landen, maar heeft eind september toch aangekondigd 7000 mensen toe te laten. Een gevaarlijke beslissing van premier Kopacz, want een grote meerderheid van de Polen is tegen. Zij probeerde het uit te leggen: Polen hoort nu bij de "betere helft van de wereld" en moet nu dus ook anderen helpen.

PiS ging tekeer, voorman Kaczynski zei over het plan van Duitsland: "De aartsvijand die ons dwingt moslims op te nemen." 60 procent van de Polen is voor de bouw van een hek naar Hongaars voorbeeld en Polen wijst er graag op dat er al een half miljoen vluchtelingen zijn. Maar die komen uit Oekraïne.

Polen is sterk betrokken bij de crisis in Oekraïne, veel Polen zijn bang voor de dreiging van Rusland. Onder de huidige regering geeft Polen 2 procent van het nationaal inkomen uit aan defensie, aanzienlijk meer dan Nederland of Duitsland. De PiS wil dat verhogen tot 2,5 procent. Van alle EU-landen geeft alleen Griekenland meer uit aan wapens. De PiS wil ook het aantal militairen verhogen, van 100.000 naar 150.000.

Als de PiS aan de macht komt, kan dat grote gevolgen hebben voor de verhouding met de Europese Unie. Polen heeft de afgelopen jaren tientallen miljarden aan subsidies uit Brussel gekregen. Daarmee zijn steden opgeknapt, nieuwe snelwegen aangelegd en veel mensen hebben er hun baan aan te danken.

Maar nu groeit de euroscepsis. De Polen komen erachter dat Europa ook eisen stelt, bijvoorbeeld het opnemen van vluchtelingen. En ze merken dat niet iedereen profiteert. Vooral in het oosten en zuiden is de werkloosheid hoog en lijkt Brussel ver weg.

Vrouwen

Alle drie kandidaten voor het premierschap zijn vrouwen. Huidig premier Kopacz volgde vorig jaar Donald Tusk op, die na een premierschap van zeven jaar voorzitter van de Europese Raad werd. Kopacz kon de populariteit van Tusk niet vasthouden en wordt soms zelfs als zijn marionet gezien. Zij zou zijn plaats vast moeten houden tot het moment dat hij weer terugkeert uit Brussel.

Beata Szydlo is kandidate namens Recht en Rechtvaardigheid. Zij werd naar voren geschoven door Jaroslaw Kaczynski, die de partij blijft leiden. Zijn eeneiïge tweelingbroer Lech kwam in 2010 om bij een vliegtuigongeluk. De 52-jarige Szydlo heeft in de peilingen de beste kansen om premier te worden, maar Kaczynski zal waarschijnlijk een stempel op het beleid blijven drukken.

De linkse partijen hebben samen een derde kandidate, Barbara Nowacka. Maar het is niet eens zeker of die partijen de kiesdrempel van 5 procent halen.

De prominente plek voor vrouwen is niet nieuw in Polen: begin jaren negentig was er al een vrouwelijke premier, er was al een vrouw president van de centrale bank en ook het parlement had al een vrouwelijke voorzitter. En de hoofdstad Warschau heeft al negen jaar een vrouw als burgemeester.