OESO pakt belastingparadijzen aan

Veel winst maken, en bijna geen belasting betalen: overheden lopen jaarlijks veel geld mis door bedrijven die belasting ontwijken. De Organisatie voor Economische Samenwerking en Ontwikkeling (OESO) presenteert vandaag een plan om dit wereldwijd aan te pakken. Volgens critici gaat het echter niet ver genoeg.

Het probleem is al langer bekend. Verschillende landen hanteren verschillende belastingtarieven voor bedrijven. Doordat multinationals geld heen en weer kunnen schuiven tussen hun vestigingen in die verschillende landen, betalen ze zo min mogelijk belasting.

Dat betekent dat een bedrijf soms weinig tot geen belasting hoeft te betalen in een land waar het actief is en waar het onder meer gebruik maakt van de infrastructuur en van diensten die met publieke middelen betaald zijn.

De OESO-landen en landen uit de G20, samen goed voor 90 procent van de wereldeconomie, hebben nu plannen gemaakt om dit tegen te gaan. Grofweg zijn er vier afspraken gemaakt, zegt Marlies de Ruiter. Ze werkt voor de belastingafdeling van de OESO.

Brievenbusfirma's aangepakt

Door verdragen tussen landen hoeven bedrijven op sommige plekken minder belasting over bijvoorbeeld royalties of dividend te betalen. Dan stopt een bedrijf een brievenbusmaatschappij in een land met een aantrekkelijk verdrag. De Ruiter: "Ze gaan 'treaty shoppen'. Dat is niet de bedoeling, want een bedrijf heeft in dat land dan helemaal geen activiteiten."

De nieuwe regel: het belastingvoordeel geldt alleen als de activiteiten van een bedrijf een duidelijk verband hebben met het land waarin het is gevestigd. En als belastingontwijking een doorslaggevende reden was voor een bedrijf om zich ergens te vestigen, wordt het voordeel opgeheven.

Belastingaangifte transparanter

Het was vaak niet duidelijk in welk land een bedrijf winst maakt, en waar het vervolgens belasting betaalt over die winst. De nieuwe regel: bedrijven leveren een rapport hierover aan de belastingdienst in hun moederland. Die stuurt de informatie door naar alle belastingdiensten in de landen waar het bedrijf actief is. "Dat is efficiënt, en er kan niet met de informatie gespeeld worden", zegt De Ruiter.

Geen dubbele belasting

Het is al zo dat overheden hun best moeten doen om te voorkomen dat bedrijven die in meerdere landen zitten, dubbel belasting betalen. De Ruiter: "Maar 'je best doen' is een zachte norm. Daarom zijn de regels verstevigd." De nieuwe regel: "Overheden moeten bijvoorbeeld altijd zorgen dat hun beleid duidelijk is voor belastingplichtigen."

Minder misbruik patenten

"Om onderzoek te stimuleren hanteren landen vaak een lager belastingtarief voor innovatie", legt De Ruiter uit. "Landen hebben verschillende definities van wat er onder een innovatie- of patentbox valt." De nieuwe regel: "Om te voorkomen dat landen alles maar in een patentbox stoppen om te concurreren met elkaar, zijn daar strengere definities voor afgesproken."

Kritiek

Paul Tang, Europarlementarier van de PvdA, benadrukt dat de afspraken vooralsnog niet meer dan plannen zijn. "De afzonderlijke landen moeten ze nog omzetten in wetgeving." Of, hoe en wanneer landen dat zullen doen, is nog niet duidelijk. Zo zal een deel van het plan pas van kracht worden in 2021.

Juist in die wetgeving moet Nederland nu het goede voorbeeld geven, vindt Tang. "Eigenlijk werkt Nederland nu mee aan grootschalige verduistering van belastingmiddelen naar belastingparadijzen. Nederland is binnenkort voorzitter van de EU. We moeten het voortouw nemen en die stroom afsluiten."

Arme landen

Daarnaast gaan ontwikkelingslanden er nog te weinig op vooruit, vindt Francis Weyzig, lobbyist en belastingexpert bij Oxfam Novib. "Er komen nu extra rapporten die grote multinationals moeten inleveren bij belastingdiensten. Die worden wel beschikbaar gesteld voor OESO-landen, maar niet voor de meeste ontwikkelingslanden."

Daardoor hebben arme landen geen inzicht in welke bedrijven mogelijk belasting ontwijken, stelt Weyzig. "Dat uitwisselingssysteem berust op bestaande verdragen. De VS heeft bijvoorbeeld nauwelijks verdragen met ontwikkelingslanden, wel met OESO-leden. Het makkelijkst zou zijn als die rapporten openbaar zijn."

Hoeveel inkomsten overheden jaarlijks mislopen door belastingontwijking, is lastig te zeggen. “Mogelijk gaat het om 200 miljard euro per jaar”, zegt Tang.