'Er zijn nog veel meer doelwitten in Palmyra'

2000 jaar overleefde de Tempel van Baäl-Shamin. Het gebouw bleef overeind ondanks aardbevingen, oorlogen, plundering en de altijd loerende woestijn. Nu hebben IS-strijders het complex opgeblazen. Het is opnieuw een archeologische schat die ten prooi valt aan hun haat tegen afgoderij.

"Deze tempel was belangrijk omdat hij nog redelijk overeind stond", zegt Lidewijde de Jong, docent Archeologie aan de Rijksuniversiteit Groningen. "Hij was gedeeltelijk heropgebouwd, maar je kon nog zien wat de originele structuur ervan was."

Uitzonderlijk goed bewaard

Palmyra is uniek. De stad werd gebouwd op een breuklijn tussen culturen, bij een belangrijke oase op de Zijderoute. In de architectuur zijn invloeden van Arabieren, Romeinen, Grieken, Parthen en Babyloniërs te zien. Er werd zelfs Chinees textiel opgegraven.

Doordat de stad zo geïsoleerd in de Syrische woestijn lag, bleven de ruïnes uitzonderlijk goed bewaard, zegt De Jong, die de stad meerdere keren bezocht. "Heel lang wist niemand dat het bestond, toen was het enkel bekend bij de nomadische stammen die door de woestijn trokken. Pas in de 18de eeuw werd het herontdekt."

"Bovendien is de moderne stad naast de ruïnes gebouwd. Doordat er nooit op de ruïnes is gebouwd, zijn die goed geconserveerd gebleven."

Nu IS voor het eerst een prominente tempel in Palmyra heeft opgeblazen, maakt De Jong zich zorgen over de andere gebouwen in de stad, die in zijn geheel op de Werelderfgoedlijst van Unesco staat.

"Er zijn nog veel prominentere doelwitten. Het was een grote, belangrijke stad met heel veel rijkdom. Alles wat je in een stad uit de eerste eeuwen na Christus zou verwachten, is er nog te vinden."

"Wat ook heel mooi is aan Palmyra is de hoofdstraat. Die is heel mooi bewaard gebleven met een zuilengalerij en een grote poort aan het begin. En er ligt een theatertje, wat IS als eens heeft gebruikt voor de executie van soldaten.

Patroon

De Jong vreest dat met name de religieuze gebouwen gevaar lopen. "In het Iraakse Mosul hebben ze schade aangericht aan moskeeën en tombes van islamitische heiligen, gebouwen dus waar, aldus IS, iets van afgoderij kon plaatsvinden. Daar lijkt een patroon in te zitten."

"Het wordt speculeren, maar er staan nog overblijfselen van andere tempels in de stad. Zo is er de enorme Bel Tempel, die je op alle foto's van Palmyra ziet. Ook staan er goed bewaarde graftorens buiten de stad, een toeristische attractie van voor de burgeroorlog. Dat kunnen allemaal doelwitten zijn."

De Jong hoopt dat de vernietiging van gebouwen in Palmyra de wereld toont hoe kwetsbaar dit erfgoed is. "Gelukkig is er nu veel aandacht voor de stad en in het algemeen voor cultureel erfgoed in conflictzones. Dat is over de hele wereld een probleem; er ontbreekt goede internationale wetgeving voor."

"Misschien zet dit mensen weer op scherp en zou er iets positiefs uit kunnen komen."

Opbouwen of laten liggen?

Wat er met de beschadigde gebouwen moet gebeuren als IS ooit uit het gebied wordt verjaagd, is aan de lokale bevolking. "Ik kan me voorstellen dat de Syriërs ze willen herbouwen, daar zijn wel middelen voor."

"Maar je kan ook de vernietiging laten zien: als monument voor wat er gebeurd is."