242 Noorse gevangenen in een Nederlandse gevangenis: dat klinkt niet als een hele grote cultuurshock, maar toch krijgen de Nederlandse cipiers een week training om meer te leren over Noorse gevangenisregels en de Noorse cultuur.
De Noorse gedetineerden worden opgesloten in de leegstaande gevangenis Norgerhaven in het Drentse Veenhuizen, maar staan wel onder een Noors gevangenisregime.
In Noorwegen doen ze niet aan isoleercellen.
De gevangenis staat onder leiding van een Noorse én een Nederlandse directeur. Volgens Jan Roelof van der Spoel, de Nederlandse directeur, zijn er een aantal belangrijke verschillen tussen de Noorse en de Nederlandse aanpak. "In Noorwegen doen ze niet aan isoleercellen", geeft hij als voorbeeld.
"Als je je in Nederland ernstig misdraagt, dan moet je een paar dagen de isoleercel in. De Noren hebben ook wel zo'n kamer, maar daar word je alleen ingezet om je even te laten kalmeren. Daarna mag je er weer uit, en krijg je een 'gewone' disciplinaire straf." Dat betekent bijvoorbeeld dat je tien dagen niet mag meedoen aan activiteiten en in je eigen cel moet blijven.
Een ander verschil is dat je in Noorse gevangenissen al je rechten behoudt als je vastzit, zegt Van der Spoel. "Noorwegen gaat uit van normaliteitsbeginsel: je straf betekent alleen dat je je vrijheid kwijt bent. Voor de rest hou je alle rechten die je als burger ook hebt: stemrecht, recht op onderwijs en recht op medische hulp."
Je straf betekent alleen dat je je vrijheid kwijt bent; al je rechten als burger hou je.
"Dat is in Nederland niet altijd zo. In Nederland streven we er wel naar om gevangenen hun opleiding te laten afmaken, maar in Noorwegen kan je dat echt claimen; daar heb je er gewoon recht op."
Dat zijn grote verschillen, maar het zit ´m ook in de details: "Zo tikt de bewaker in Nederland met een sleutel op de deur als hij hem opent. In Noorwegen is het de bedoeling dat je gewoon klopt met je vuist."
In totaal krijgen zo'n 240 bewaarders de training. Vanaf 1 september komen er stapsgewijs in totaal 242 gedetineerden vanuit Noorwegen naar Nederland. In de eerste shift zitten naast Noren ook gevangenen van Belgische, Duitse en Franse nationaliteit.
"Voor hen is het voordeel om hier in de cel te zitten duidelijk", zegt Van der Spoel. "Je vrienden en familie zitten dichterbij dan als je in Noorwegen zit. Dus heb je meer kans op bezoek. Dat zou ook kunnen gelden voor Polen, Roemenen en Hongaren."
Goedkoper
Maar ook voor Noorse gevangenen kan opsluiting in Norgerhaven voordelen hebben. "Veel inrichtingen in Noorwegen zijn verouderd. Ik heb bijvoorbeeld gevangenissen gezien waar gedetineerden geen eigen wc op cel hadden. Daarnaast hebben we hier relatief veel buitenruimte en mogelijkheden tot sporten."
Ook is het gevangenisleven goedkoper in Nederland. "De prijzen in de gevangeniswinkel zijn lager. Dus met het geld dat je verdient met je werk in de gevangenis, kan je meer kopen dan in Noorwegen."
Waarom is het nodig?
In Noorwegen zijn er te weinig cellen, terwijl hier juist gevangenissen leegstaan. Door de deal met de Noren blijven in Veenhuizen veel banen behouden. Nederland verdient er ook nog prima aan: Noorwegen betaalt 25 miljoen euro per jaar voor de opvang van de gevangenen. De overeenkomst geldt voorlopig voor drie jaar, die kan steeds met een jaar worden verlengd.
We keken eerder al even binnen in de cellen waar de Noren terechtkomen: kamers van 4 bij 2 meter, met een eigen toilet en een tv'tje.
Mochten de gevangenen uit Noorwegen strafbare feiten plegen, dan vallen ze wel onder ons strafrecht. De gevangenis staat op Nederlands grondgebied, dus geldt het Nederlandse strafrecht.
In Tilburg zitten al een paar jaar Belgische gevangenen opgesloten. Ook onze zuiderburen kampen namelijk met een cellentekort. Tot nu toe heeft Nederland alleen met België en Noorwegen verdragen om gevangenen over te nemen.