Grieken, referendum en een dreigend faillissement. Wat nu?

Als de Grieken zondag massaal 'nee' stemmen bij het referendum over de voorstellen van de schuldeisers, dan kan dat grote gevolgen hebben. Maar Tsipras had zo'n referendum al veel eerder kunnen houden, zegt econoom Ivo Arnold van de Erasmus Universiteit in het NOS Radio 1 Journaal. "Hij wist dat hij twee onverenigbare beloftes had gedaan: in de eurozone blijven en niet akkoord gaan met bezuinigingen."

Waarom is dat referendum dan nu pas?

"Ik denk dat Tsipras tijd wilde rekken. In de tussentijd is de Griekse schuld nog verder opgelopen. Wat de Grieken ook stemmen, het zal dubbel voelen voor Tsipras om weer te onderhandelen. Hij kan namelijk niet alleen over hervormingen beslissen. De Europese Centrale Bank, het Internationaal Monetair Fonds en de Eurogroep hebben daar ook een stem in."

Wat is dan het belang van het referendum?

"Het is heel belangrijk dat de Grieken zich uitspreken over de vraag of ze wel of niet in de eurozone willen blijven en de consequenties daarvan willen dragen. Dus dat ze geen onafhankelijk economisch beleid kunnen voeren op het moment dat ze diep in de schulden zitten."

Vandaag zijn de banken dicht. Kon dat niet anders?

"Nee, zeker niet na de beslissing van de ECB om het noodkrediet niet te verhogen. Daardoor hebben de banken niet voldoende geld om te voldoen aan de vraag. Dat kan je even hebben, maar hoe langer het duurt, hoe schadelijker het is voor de Griekse economie."

Wat zijn de gevolgen van het sluiten?

"Omdat de Grieken veel hebben gepind, is er veel contant geld in de economie. Dus ze kunnen wel even vooruit. Maar dat geldt niet voor het bedrijfsleven. Het wordt heel bureaucratisch als de overheid gaat bepalen welke bedragen wel en niet mogen worden overgemaakt. Daardoor zullen buitenlandse bedrijven ook niet meer in Griekenland gaan investeren, want die willen die regels niet."

"Ook kleine bedrijven krijgen het lastig, die moeten geld aanvragen voor investeringen. Zo ging het ook op Cyprus twee jaar geleden. Daar moesten alle investeringen worden voorgelegd aan een commissie. Dat kan corruptie ook weer in de hand werken. Als ambtenaren gaan beslissen over het besteden van geld, dan kun je natuurlijk altijd proberen die ambtenaren te beïnvloeden."

Hebben de banken dan helemaal geen geld meer?

"De Griekse centrale bank zal nog wel wat hebben, maar de vraag is hoelang ze daarmee vooruit kunnen. De Grieken mogen nog maar 60 euro per dag pinnen. Die limiet zal niet voor niets zijn vastgesteld, maar de vraag is hoeveel bijvoorbeeld toeristen gaan opnemen. Die hebben geen limiet. Maar waarschijnlijk hebben ze berekend dat ze tot na het referendum door kunnen."

Waarom geeft de ECB de Grieken geen geld meer?

"De ECB is al heel ver gegaan. Het noodkrediet is eigenlijk voor banken die te weinig geld hebben, maar wel gezond zijn. Nu het programma afloopt, dreigt de Griekse overheid dinsdag failliet te gaan, als ze een schuld aan het Internationaal Monetair Fonds moet afbetalen. Dat geld is er niet."

Wat gebeurt er als ze niet betalen?

"Dan worden ze wanbetaler bij het IMF. Maar de consequenties zijn op korte termijn niet zo spannend. Griekenland krijgt geen geld meer van het IMF en Europese landen kunnen officieel hun geld opeisen. Maar ik vermoed dat die heel terughoudend zijn en dat alle instanties eerst afwachten wat er verder in Griekenland gebeurt."

Dus het blijft stil deze week?

"Ja, ik denk dat de Grieken even moeten voelen hoe het is om te functioneren met een niet-werkend bankensysteem. Dan blijkt of de emotie of het verstand de overhand neemt en zullen we kijken wat de Grieken zondag gaan stemmen. Mocht het referendum een 'nee' opleveren, dan is dat een serieus probleem en ligt de weg open naar een Grexit en een nieuwe munt voor de Grieken."