Tarik Z. heeft vandaag voor het eerst verteld waarom hij het Achtuurjournaal wilde gijzelen. Hij deed dit naar eigen zeggen om mensen te waarschuwen voor de “fundamenten van het huidige monetaire systeem” en voor de “grootschalige manipulatie door de NOS”. Een interessante casus, noemt cultuursocioloog Stef Aupers het. Hij bestudeert complotdenkers. Volgens hem zijn de ideeën van Tarik Z. niet uitzonderlijk.
Er zijn veel mensen die ‘spelen’ met complottheorieën, zegt Aupers. Over alle grote gebeurtenissen duikt wel een complottheorie op. Over de Ebola-uitbraak, de ramp met de MH17 of de aanslag bij Charlie Hebdo. Maar dat is meestal onschuldig, zegt Aupers. "De echte gelovers zoals Tarik Z., die ook echt handelen naar hun ideeën, dat zijn er maar een handjevol."
Verandering
Complotdenken is van alle tijden. Maar volgens Aupers is het de afgelopen tientallen jaren wel veranderd. "Vroeger ging het vooral om een 'exotische ander', een groep buiten de samenleving zoals de Joden en de communisten. Nu gaat het over onze eigen, moderne instituten. Dus complottheorieën gaan over de regering, de industrie, de media."
De moderne complotdenker zie je volgens Aupers erg veel. "Dertig procent van de Nederlanders gelooft in complotten of vindt bepaalde complotten in ieder geval geloofwaardig." Dat komt volgens Aupers ook omdat een aantal theorieën in het verleden waar bleken te zijn. "Denk bijvoorbeeld aan het Watergateschandaal of aan de afluisterpraktijken van de NSA. Dat voedt het wantrouwen."
Kleine groep radicaliseert
Dat complotdenken tegenwoordig vaak voorkomt, is niet vreemd. "We geloven niet meer in grote politieke ideologieën en we gaan steeds minder naar de kerk. Mensen zoeken naar nieuwe, grote verhalen om de werkelijkheid te duiden." En het internet speelt een grote rol. "Als je een overtuiging hebt dan is het natuurlijk heel eenvoudig om ideeën te vinden die daarbij aansluiten. En je komt snel in aanraking met nieuwe complottheorieën waardoor je verder die wereld in wordt gezogen."
Toch is er volgens Aupers maar een kleine groep die radicaliseert. "Het wordt alleen gevaarlijk als mensen totaal overtuigd zijn van hun eigen waarheid. Als ze niet meer openstaan voor tegengeluiden. Maar dat geldt natuurlijk voor elke overtuiging."