Herdenkingsconcert Sobibor bij de NOS

De NOS zendt het herdenkingsconcert Er reed een trein naar Sobibor uit, waarin Jules Schelvis (94) zijn indringende verhaal vertelt over het transport van kamp Westerbork naar kamp Sobibor in juni 1943.

NOS ‘Er reed een trein naar Sobibor’, 20.20 – 21.50 uur, NPO 2 en NOS.nl

Samen met ruim 3000 Joden maakte hij de verschrikkelijke reis van 72 uur naar het nazi-vernietigingskamp in Polen. Na de oorlog bleek dat hij de enige overlevende was van dit transport.

Het Nationaal Symfonisch Kamerorkest, onder leiding van dirigent Jan Vermaning, begeleidt zijn verhaal met muziek van onder anderen Bach, Grieg en Mahler. De opnames vonden 2 maart plaats in het Vredespaleis in Den Haag, precies 72 jaar na het eerste transport (van in totaal negentien) dat van Westerbork naar Sobibor ging.

Het was de afsluiting van een reeks concerten, waarmee Schelvis in binnen- en buitenland volle zalen trok. Het is de laatste keer dat Schelvis zijn verhaal zo uitgebreid doet.

Schelvis vertelt dat hij op 22–jarige leeftijd samen met zijn vrouw Rachel en haar familie op 1 juni 1943 in kamp Westerbork in een veewagon wordt gezet, zonder enige voorziening voor een lange reis. Niemand weet waar de trein hen heen brengt en hoe lang de reis zal duren.

Ze zitten met 62 mensen opeengepakt. Schelvis beschrijft de ondraaglijke stank in de wagon, het gekibbel over onbenulligheden, het gevoel van totale weerloosheid en de uitputting en gelatenheid naarmate de reis langer duurt.

Ze komen aan in Sobibor, een kamp waar niemand ooit van heeft gehoord. Alles lijkt erop dat het een werkkamp is.

Beslissing

Mannen en vrouwen worden gescheiden en een SS-bewaker selecteert zo’n tachtig jonge mannen die apart moeten gaan staan. Schelvis is er niet bij, maar hij realiseert zich dat hij bij die groep wil horen. Hij spreekt de bewaker aan en krijgt toestemming zich bij de groep te voegen. Schelvis weet op dat moment niet dat die beslissing zijn leven zal redden.

De groep met Schelvis wordt overgebracht naar een werkkamp in de buurt. Alle anderen worden direct in Sobibor vergast. Zijn vrouw Rachel en haar familie ziet hij nooit meer terug. Schelvis overleeft zelf zeven concentratie- en vernietigingskampen.

Getuigenis

In Sobibor zijn door de nazi’s 170.000 Joden vermoord, onder wie ruim 34.000 Joden uit Nederland.

Jules Schelvis houdt zich al dertig jaar bezig met onderzoek naar vernietigingskamp Sobibor en het vertellen van zijn ervaringen. Hij schreef een boek over Sobibor, was als mede-aanklager betrokken bij rechtszaken tegen kampbeulen en kreeg in binnen- en buitenland diverse onderscheidingen. Onlangs werd zijn boek over Sobibor ook in de Poolse vertaling gepresenteerd.