De bevrijde Joden van kamp Westerbork
Vandaag precies 70 jaar geleden bevrijdden de Canadezen doorgangskamp Westerbork, waar op dat moment nog bijna 900 Joden gevangen waren. Door de bevrijding bleef hun het lot van deportatie naar de vernietigingskampen bespaard.
De euforie was groot, maar teruggaan naar huis was niet mogelijk. Het Westen van Nederland was nog niet bevrijd en verder naar het noorden werd nog gevochten.
Terwijl de Joodse gevangenen wachtten op het definitieve moment dat ze het kamp konden verlaten, werd Westerbork overspoeld door NSB’ers, die in het kamp gevangen werden gezet. De Joden werden hun bewakers.
Portretten
In opdracht van Herinneringscentrum Kamp Westerbork hebben bekende en onbekende Nederlanders portretten gemaakt van Joodse gevangenen die de bevrijding van Westerbork hebben meegemaakt. Ze deden dat in de vorm van een foto, een verhaal of een schilderij.
Ed van Thijn, oud-burgemeester van Amsterdam, was als jongen in Westerbork toen de verlossende kreet door het kamp klonk: “De Tommies zijn er!” De SS-bewakers hadden kort daarvoor het kamp verlaten. Kinderboekenschrijfster Martine Letterie schreef een boek over wat Van Thijn, Eddie in het verhaal, meemaakte in Westerbork.
Fotograaf Sake Elzinga maakte een portret van Fred Mouw (77), die als 7-jarige jongen in Westerbork terechtkwam. Mouw zag hoe kampcommandant Gemmeker dagelijks vanuit zijn woning bij de ingang van het kamp met zijn honden een rondje maakte over het terrein. Mouw is nu lid van de Raad van Toezicht van Herinneringscentrum Kamp Westerbork. De Raad gaf toestemming om een glazen kap over diezelfde commandantswoning te plaatsen.
Hans Margules moest als lid van de Joodse Ordedienst in kamp Westerbork wekelijks de wagons van de trein afsluiten, waarmee Joden, Roma en Sinti werden afgevoerd naar de vernietigingskampen. Acteur en kunstenaar Jeroen Krabbé schilderde zijn portret. “Is hij schuldig? Nee, dat vind ik niet”, zegt Krabbé.
Psycholoog en auteur René Diekstra verdiepte zich in het leven van Nico Speijer, zijn mentor en later ook goede vriend, met wie hij in 1980 een boek schreef over hulp bij zelfdoding. Speijer maakte samen met zijn vrouw de bevrijding in kamp Westerbork mee. Veertig jaar later maakte het echtpaar samen een einde aan hun leven.
Alexander Roozendaal was een Joodse arts uit Amsterdam die in kamp Westerbork werd aangesteld als dokter. Verhalenverteller Eric Borrias bezocht de naar hem vernoemde Alexander Roozendaalschool in Amsterdam, waar hij het verhaal vertelde van de dokter die drie jaar na de oorlog op 67-jarige leeftijd overleed.
De NOS zendt de herdenking van 70 jaar bevrijding kamp Westerbork rechtstreeks uit van 14.00 – 16.00 uur op NPO 2. Vanavond is er een samenvatting op NPO 2 om 18.45 uur. Presentatie: Rob Trip.
