Duitse beulen in de val op Schiermonnikoog

• Jeroen Wielaert

  Verslaggever

Als beulen sloegen ze uit Groningen op de vlucht voor de bevrijders. Op zondag 15 april 1945 staken Duitse SD'ers over naar Schiermonnikoog, daags na de definitieve aanval van de Canadese troepen. Op het Waddeneiland hebben ze zich nog zes weken verscholen gehouden. Het is een van de verborgen bevrijdingsverhalen bij het komende bevrijdingsfeest van Groningen.

Boerderij ‘De Kooiplaats’ is een ouderwetse, lieflijke plek op Schiermonnikoog. Hij dateert van 1861. Schapen lopen er blatend rond onder het gekrijs van meeuwen, het gekwaak van eenden.

Teun Talsma was negen jaar oud toen hij er ineens moest verdwijnen, als één van de vijf kinderen van vader Yde. Uit Zoutkamp was met drie boten inderhaast een vreemd gezelschap op het eiland aangekomen. Het waren er 165. Ze hadden huisvesting nodig in de stallen, de zolders en de eendenkooien. Eén van hen was een wrede ondervrager van de Sicherheitsdenst, Robert Lehnhoff.

Oorlogstuig

Teun Talsma had de oorlog tot dan toe beleefd als een groot avontuur. Er was een keer een geallieerd vliegtuig neergekomen. Er was brand uitgebroken en ze dachten dat hun boerderij in de hens stond. Maar wat er aan het eind van de bezetting gebeurde, was anders. Na de komst van die groep uit Groningen moesten ze de boerderij snel verlaten. De familie Talsma kreeg onderdak dichter bij het dorp.

Gaandeweg kwam het besef wat voor tuig was uitgeweken naar het eiland. Vader Yde Talsma noteerde de namen die werden omgeroepen als hij voor het melken van de koeien op het erf kwam. Een gevarieerd collectief oorlogstuig was het, Duitse en Nederlandse SD'ers. Een van hen, Peter Schaap, had op 10 april de begaafde kunstenaar Hendrik Werkman gefusilleerd.

Afgezonderd in eendenhut

Op Schiermonnikoog was tot dan toe een Duits garnizoen gelegerd van 600 man. De dienstdoende kapitein Wittko was niet blij met de nieuwe groep lastpakken, zo vlak voor het einde van de oorlog. Ze werden ingekwartierd in diverse boerderijen, waaronder de Kooiplaats. Lehnhoff zonderde zich af in een eendenhut. Wittko dreigde de groep te beschieten als ze lastig werden.

De Canadezen wilden na de bevrijding van Groningen geen moeite doen om de groep op te pakken op Schiermonnikoog. Verzetsman Herman Kloppenburg uit Winschoten heeft het voor hen opgeknapt, in het uniform van majoor.

Op 31 mei 1945 is het hele stel naar de wal vervoerd en daarna gevangen gezet in Groningen. Op 11 juni vertrokken de laatste Duitse soldaten van Schiermonnikoog. Robert Lehnhoff is op 24 juli 1950 geëxecuteerd.