Sporen van roofkunst aan de Turkse grens

Door correspondent Lucas Waagmeester in Turkije

Er is vraag naar, het is gratis voorhanden en het levert verschrikkelijk veel geld op: terreurgroep IS beheerst routes voor de smokkel van duizenden jaren oude kunst. Voorwerpen uit de archeologische schatkamers van Irak en Syrië.

Net over de Syrische grens in Turkije zijn de sporen te vinden van de geroofde kunst, die op weg is naar kopers in Europa. "Een man liet me online gouden munten, armbanden en standbeelden zien. Of ik daar klanten voor kon vinden", vertelt Aslan.

De rood-witte slagboom aan de rand van Nusaybin is al twee jaar niet meer omhoog geweest. Direct aan de andere kant van de grens begint Qamishli, in Syrië. De twee stadjes worden gescheiden door een strook niemandsland en een hek. Door de oorlog is de grens dicht.

Voor veel lokale sjacheraars zijn de slagboom en het hek niet meer dan lastige obstakels. De handel tussen beide kanten van de grens gaat hier gewoon door. Er is de laatste tijd zelfs een zeer lucratief product bijgekomen: voorwerpen van 2000, 3000 jaar voor Christus. Geplunderd door IS.

"Een vriend uit Syrië met wie ik vooral veel in sigaretten handel, stuurde me laatst ineens een foto van een oud beeldje", zegt Aslan. "Ik zei nog dat het maar een stuk steen is, maar hij beweerde dat het 800.000 dollar waard is."

Aslan laat de foto zien op zijn telefoon. Een marmeren beeldje van zo’n 80 centimeter hoog. Het lijkt een vrouw, gewikkeld in een gewaad. Met op de sokkel een tekst in oud schrift. Op de achtergrond staat een munitiekist. De foto lijkt genomen in een oorlogsgebied.

Op de faculteit voor archeologie in de vlakbij gelegen stad Mardin wil een professor de foto wel zien om te kijken of het beeldje echt is. Maar de rector van de universiteit houdt dit tegen: het is verboden te praten met de pers. Ook het archeologisch museum in Mardin weigert een interview te geven over de roofkunst.

Hetzelfde geldt voor de politie, die zo nu en dan gesmokkelde kunstvoorwerpen onderschept. Turkije krijgt veel kritiek omdat het te weinig zou doen aan bestrijding van smokkel in kunst. Volgens meerdere bronnen in Mardin hebben alle staatsinstellingen de opdracht gekregen over het onderwerp te zwijgen.

De enige die wel praat, is ook meteen de man met de meeste kennis over de kunstschatten uit Syrië en Irak. Juwelier Metin Ezilmez wijdt zijn leven aan de geschiedenis van dit gebied: Mesopotamië, het Assyrische rijk.

Hij heeft huilend naar het filmpje gekeken waarop extremisten de archeologische vindingen uit de Assyrische hoofdstad Nineveh aan puin sloegen.

"Dit komt uit Syrië, dat is zeker", zegt Metin over de foto van Aslan. "Het ziet eruit als een voorname godin. Het zou onderdeel van een koppel geweest kunnen zijn, er is ook een man." De tekst op de sokkel wijst er volgens Metin op dat dit beeldhouwwerk meer dan 3000 jaar oud is. "Waarschijnlijk is dit gestolen uit een museum."

Metin en Aslan zijn er beiden van overtuigd dat de meeste roofkunst die hier in Turkije de grens over komt naar Europa gaat. "Er komen hier klanten uit Engeland, Frankrijk en Amerika voor deze spullen. Ook uit Nederland. Zij komen naar Turkije om deze unieke voorwerpen te kopen", zegt Metin.

"Degenen die dit stelen zijn IS-aanhangers", legt Aslan uit. Maar daarna wordt het al snel doorverkocht aan anderen. "IS plundert de boel en dan gaat het van hand tot hand. Tot in Turkije. Dan gaat het naar Istanbul en door naar Europa."