Statenverkiezingen draaien meer dan ooit om Haagse politiek

• Toof Brader

  Redacteur Haagse redactie

Nooit eerder was de landelijke inzet van politieke partijen bij Provinciale Statenverkiezingen zo groot als dit jaar. De provincies werden de afgelopen weken nauwelijks genoemd in een campagne die volledig gedomineerd werd door de landelijke partijleiders. Het gaat woensdag meer dan ooit om de samenstelling van de Eerste Kamer die in mei door de nieuwe Provinciale Statenleden wordt gekozen.

De politieke krachtsverhoudingen in de nieuwe Eerste Kamer zijn straks van groot belang voor de politieke spankracht van het huidige kabinet-Rutte van de VVD en de PvdA. Dat kabinet trad twee jaar geleden aan op basis van een meerderheid van 79 zetels in de toen gekozen Tweede Kamer.

Ook toen al hadden die twee partijen geen meerderheid in de Eerste Kamer en moest er een deal worden gesloten met D66, de CU en de SGP om de ambitieuze beleidsagenda van het kabinet door de Tweede en de Eerste Kamer te loodsen. Zo kwamen sinds vorig jaar ingrijpende hervormingen in de gezondheidszorg, bij de pensioenen, op de arbeidsmarkt en in het onderwijs tot stand.

Regeerakkoord

Hoewel het kabinet inmiddels het grootste deel van zijn regeerakkoord heeft gerealiseerd, willen de VVD en de PvdA graag nog een paar jaar door met deze coalitie. Beide partijen lijken sinds 2013 veel kiezers te hebben verloren, vooral doordat die hervormingen (waarmee tientallen miljarden euro's werden bezuinigd) hun kiezers veel pijn hebben gedaan.

Ze hopen dat verlies de komende jaren weer goed te maken als het economische herstel die kiezers ervan kan overtuigen dat de hervormingen nodig waren voor dat herstel. Als het kabinet de meerderheid van VVD, PvdA, D66, CU en SGP in de Eerste Kamer verliest, wordt de positie van het kabinet instabieler, hoe hard VVD en PvdA ook blijven roepen dat zij op basis van hun meerderheid in de Tweede Kamer sowieso samen door zullen gaan.

Kabinetsformatie

Daarnaast staat er voor de komende jaren nog een belangrijke hervorming op de agenda. VVD en PvdA, maar ook D66 en het CDA, willen een grondige hervorming van de belastingen waarbij vooral de belasting op arbeid met miljarden euro's moet worden verlaagd in de hoop dat er daardoor meer banen bijkomen.

Terwijl VVD en PvdA zo'n belastingverlaging vooral met verwachte financiële meevallers denken te betalen, vinden D66 en CDA dat daarvoor desnoods ook extra zou moeten worden bezuinigd. De komende krachtsverhoudingen in de Eerste Kamer lijken daarmee beslissend voor de vraag, hoe die belastinghervorming er uit zal komen te zien.

Tenslotte realiseren de landelijke partijleiders zich ook dat deze Eerste Kamer in zijn nieuwe politieke samenstelling vast en zeker tot 2019 zal zitten. En dat daarmee dus ook in mei al een indicatie kan worden gegeven welke regeringscoalities na de Tweede Kamerverkiezingen van 2017 alvast wel en niet mogelijk zijn. Daarmee staan na woensdag de contouren van de eerstvolgende kabinetsformatie, waarin de politieke macht voor de jaren daarna wordt verdeeld, al min of meer vast. Niet zo gek dus, dat er de afgelopen weken nauwelijks over de provincies werd gerept.