Dijksma komt in actie tegen patenten op groenten

Grote multinationals proberen de exclusieve rechten te krijgen op groentesoorten. Dat doen ze door patent aan te vragen op de natuurlijke eigenschappen van broccoli of paprika.

Staatssecretaris Sharon Dijksma van Landbouw is bang dat een paar grote concerns zo te veel macht krijgen over de voedselvoorziening. Als Nederland volgend jaar voorzitter is van de Europese Unie wil ze initiatieven nemen om de Europese patentwetgeving te veranderen. Dat zegt ze in het onderzoeksprogramma Zembla.

Dijksma vindt het zorgelijk dat de wereldvoedselvoorziening in handen lijkt te komen van een paar multinationals. In een reactie zegt ze tegen Zembla : "Ik vrees dat dit ten koste gaat van de keuzevrijheid van kwekers, telers en consumenten. Dit kan negatieve gevolgen hebben voor de voedselzekerheid."

Zaden en bestrijdingsmiddelen

Er zijn tenminste 19 patenten op alledaagse groenten toegekend door het Europees Octrooibureau en minstens nog eens 132 zijn aangevraagd. Vooral het Amerikaanse Monsanto is actief met het verwerven van patenten, maar ook Syngenta en Bayer staan vooraan. Ook het Nederlandse bedrijf RijkZwaan heeft 25 patenten aangevraagd.

Monsanto is het grootste zaadbedrijf ter wereld en tegelijk een grote producent van bestrijdingsmiddelen en genetisch gemodificeerde gewassen. Het van oorsprong Zwitserse Syngenta is ook wereldwijd actief als zaadbedrijf en producent van bestrijdingsmiddelen. Het Duitse Bayer is een grote farmaceut en de grootste producent van bestrijdingsmiddelen ter wereld, maar ook actief als zaadbedrijf.

Monopolie

Zaadveredelaars gebruiken de zaden van elkaars groenten om nieuwe, betere rassen te kweken die bijvoorbeeld ongevoelig zijn voor een bepaalde ziekte. En dat mag zolang het oorspronkelijke ras maar niet letterlijk wordt gekopieerd. Het succes van de Nederlandse tuinbouw is hierop gebaseerd.

Zaad is kostbaar en dus valt er veel geld mee te verdienen. Daarom vragen grote multinationals nu steeds vaker patent aan op nieuwe rassen. Dan mogen concurrenten het zaad niet meer vrij gebruiken. En komt het monopolie op een planteneigenschap die in de natuur voorkomt, in handen van één bedrijf.

Hoge kosten

De bedrijven vinden de kritiek onterecht. In Zembla zeggen Monsanto en Syngenta dat de patenten een manier zijn om de hoge ontwikkelingskosten terug te verdienen van de innovaties die zij doorvoeren.

Syngenta heeft een paprika gemaakt die ongevoelig is voor de ziekte witte vlieg, die de groente vaak aantast. Monsanto heeft een broccoli ontwikkeld met een lange steel die daardoor mechanisch te oogsten is.

Diversiteit

Ook directeur Niels Louwaars van Plantum, de brancheorganisatie van zaadveredelaars, is heel kritisch over de patenten op natuurlijke eigenschappen van groenten. Dat is opmerkelijk omdat ook Monsanto, Syngenta en Bayer zijn aangesloten bij Plantum. "Patenten beperken de mogelijkheden voor innovatie. Die is juist dringend nodig bijvoorbeeld vanwege de klimaatverandering. Er is diversiteit nodig, omdat het ene ras het bijvoorbeeld goed doet in de warmte en het andere niet."

Als voorbeeld van zaadveredeling noemt hij de tomaat. "Een aantal jaren geleden was die rood, rond, zeven centimeter en waterig. Nu ligt er in elke winkel een keur aan verschillende soorten tomaten. Die zijn er gekomen door het zaad van bestaande tomatenplanten te nemen en dan verder te ontwikkelen. Patenten zouden dat sterk belemmeren."

Europees Octrooibureau

De Grote Kamer van Beroep van het Europese Octrooibureau komt dit voorjaar met een oordeel of het mogelijk moet zijn om natuurlijke eigenschappen van groenten te patenteren. Tot die uitspraak worden er geen nieuwe patenten toegekend.