We hadden Wikileaks al, en Snowden. En nu komt Al Jazeera met de Spy Cables, waarin het dagelijks handelen van geheime diensten van over de hele wereld blootgelegd wordt. Volgens de zender is het een van de grootste lekken ooit en een "ongekend inkijkje" in de wereld van de spionage.
Een voorproefje van de onthullingen: de Israëlische veiligheidsdienst Mossad zou het niet helemaal eens zijn met premier Netanyahu over het nucleaire gevaar van Iran. In 2012 hield Netanyahu een speech waarin hij zei dat Iran binnen een jaar een kernwapen kon hebben. Een maand later stuurde de Israëlische geheime dienst Mossad een bericht dat Iran daar nog niet klaar voor was. En: het Britse MI6 probeerde een Noord-Koreaanse spion te rekruteren.
Het gaat om stukken geschreven tussen 2006 en 2014 door de Zuid-Afrikaanse geheime dienst, de SSA. Maar, daarnaast zit er tussen de geheime documenten ook correspondentie tussen de SSA en andere geheime diensten, zoals de Amerikaanse CIA, de Britse MI6, de Russische FSB en de Israëlische Mossad. Dat maakt de mogelijke impact van de top secret-stukken een stuk groter.
Toch zijn dit niet het type onthullingen zoals die van Snowden. Dat ging om operaties van de diensten, dit gaat om de mensen die er werken. "Dit gaat niet over digitaal onderscheppen en afluisteren", zegt Willemijn Aerdts, die werkt aan het Ad de Jonge Centrum voor Inlichtingen- en Veiligheidsstudies van de Universiteit van Amsterdam. "Ze hebben namen van mensen die bij die inlichtingendiensten werken. Ze zeggen dat ze die afschermen, maar dat is vaak toch lastig."
Het doel van de Spy Cables: de transparantie bevorderen en laten zien dat de diensten soms onnodig veel informatie afschermen. Volgens de zender is er niet genoeg kijk op wat geheime diensten allemaal doen. De publicatie van deze documenten moet daar wat aan doen. Al Jazeera brengt lang niet alles uit, schrijven ze, ook om mensen die genoemd worden in de documenten te beschermen.
Maar als die toch herkenbaar zijn, kan dat verregaande implicaties hebben volgens Aerdts. "Stel dat blijkt dat agenten of handlers (tussenpersonen tussen bron en dienst) te traceren zijn? Die mensen heb je nodig, en dat gebeurt vaak op basis van vertrouwen, in operaties die soms jaren voorbereiding vergen. Als die informatie naar buiten komt, kan dat gevaar opleveren."
De komende dagen brengt Al Jazeera samen met The Guardian nog meer naar buiten.