Scherpe kritiek op onthullingen WikiLeaks

De onthulling van een klein deel van de 250.000 Amerikaanse diplomatieke berichten is ingeslagen als een bom. Het is een "gevaar voor het oplossen van conflicten", vindt Carl Bildt, de Zweedse minister van Buitenlandse Zaken.

Regeringen moeten "elkaar bij lastige kwesties in volledige vertrouwelijkheid kunnen raadplegen. Anders krijg je megafoondiplomatie, die kan leiden tot meer conflicten en problemen."

Bildt beschuldigt de klokkenluiderssite zelfs ronduit van valse motieven. "Het politieke doel is de Verenigde Staten te beschadigen". De Zweed gaat ver in zijn kritiek, maar is niet de enige die zich zorgen maakt over de gevolgen voor de diplomatie.

Terughoudend

Ook de Nederlandse oud-diplomaat en oud-minister Ben Bot denkt dat deze onthullingen negatieve gevolgen hebben voor de manier waarop landen met elkaar omgaan.

"Het zal zeker tot schade leiden. Het Amerikaanse ministerie van Buitenlandse Zaken heeft belang bij openhartige, eerlijke analyses. Maar in veel landen zullen ministers en ambtenaren nu heel terughoudend worden tegenover Amerikaanse diplomaten. En dat is nadelig, niet alleen voor het Amerikaanse beleid, maar voor het buitenlandse beleid in de hele wereld."

De Italiaanse minister van Buitenlandse Zaken Franco Frattini noemt de onthulling de "11 september van de diplomatie". Alles zal volgens hem hierna anders zijn.

Roekeloos

Uit de Verenigde Staten komt vanzelfsprekend de scherpste kritiek. De regering-Obama noemt het "roekeloos" en "onverantwoord". Een Republikeins congreslid vindt WikiLeaks een "terroristische organisatie". En de Amerikaanse terreurexpert Roger Cressy noemt de onthulling "verwoestend". "Wie achter dit lek zit, zou moeten worden doodgeschoten. Ik meld me aan als vrijwilliger om de trekker over te halen."

Onafhankelijke analisten vinden deze reacties overdreven. "Het is geen meltdown van de internationale diplomatie", denkt defensiedeskundige Ko Colijn van Instituut Clingendael. "Alle landen sturen dit soort berichten naar huis, waarin diplomaten niet diplomatiek spreken, maar juist heel openhartig zijn."

"Daarin zullen landen nu schuwer worden, ook in roddels over ministers en staatshoofden. Want Amerika heeft wel heel wat schade te repareren. Ze zullen bijvoorbeeld aan de Israëlische premier Netanjahu moeten uitleggen waarom ze hem onbetrouwbaar vinden."

Goudmijn

Volgens Michael Cox van de Britse denktank Chatham House is met deze onthulling geen diplomatieke bom ontploft, zoals sommige regeringen stellen. "Het is vooral een teken dat het in dit informatietijdperk moeilijk is nog iets geheim te houden. Maar of het leidt tot een totale ineenstorting van internationale betrekkingen, dat betwijfel ik."

De 250.000 berichten zijn volgens professor Cox vooral een goudmijn voor politieke wetenschappers, historici en journalisten. "Ze kunnen jaren vooruit met deze documenten." Niet alleen om grote onthullingen eruit te halen, maar vooral om het buitenlandse beleid van de Verenigde Staten beter te analyseren.

Cox maakt zich wel grote zorgen over de mogelijk listige trucs waarmee regeringen WikiLeaks proberen dwars te zitten. Hij doelt op de bewering van Wikileaks dat vlak voor de onthulling zondag een cyberaanval is uitgevoerd op de klokkenluiderssite. Ook beweert WikiLeaks-oprichter Assange dat de aanklacht tegen hem wegens verkrachting puur is verzonnen om de site in diskrediet te brengen.

Repareren

Juristen in de VS en in Australië, waar Assange vandaan komt, buigen zich nu over de vraag of WikiLeaks de wet heeft overtreden met deze jongste onthulling. Maar voorlopig kan Washington weinig anders dan wereldwijd de diplomatieke schade proberen te repareren.