Van 20 tot en met 31 december blikken verslaggevers en correspondenten van de NOS terug op het nieuwsjaar 2014. Vandaag: politiek verslaggever Ron Fresen over het politieke jaar.
De stofwolken van de bijna-crisis zijn neergedaald, het kabinet viert kerstvakantie en kan daarna dus door met waarmee het bezig was: het land grondig verbouwen. De ene politicus zal zeggen: "Ja, en ook grondig naar de knoppen helpen." Terwijl de ander terugkaatst: "Nee, verbouwen, en dat moet ook grondig, voor de toekomst."
Dat is in het kort het politieke debat van dit jaar, een debat over wat goed is voor de economie en banen, over kwaliteit van de zorg, betaalbaarheid van voorzieningen.
Meestal werd dat debat serieus gevoerd door hardwerkende politici die het beste met het land voorhebben. Toch is het beeld vaak anders. Door incidenten, relletjes, de ophef van de dag. Ja, ook de NOS doet daaraan mee, als het nieuws is. Maar er was nog iets waardoor dit jaar het verschil tussen het beeld en de politieke werkelijkheid extra groot werd: framing.
Televisieterm
Het woord frame is een televisieterm. Het is een fractie van een seconde beeld. In de politiek is framing maar een stukje van de werkelijkheid. Politici willen graag dat journalisten en het publiek meegaan in hún werkelijkheid.
Op zich is dat van alle tijden. Wiegel plaatste een beroemd frame op Den Uyl toen hij naar de PvdA-leider wees en zei dat Sinterklaas echt bestaat. Tegenwoordig wordt het steeds vaker gebruikt om de kiezer te beïnvloeden.
Politici doen dat om hun eigen verhaal te onderstrepen of het zoveelste incident te duiden. Framing wordt dominanter door de vele mediahypes, Twitter, veelvuldig gebruik van grote woorden en door de scherpte in het debat.
Bekende voorbeelden van dit jaar zijn:
- "Het kabinet zit op zijn handen"
- "Sloop van de zorg"
- "Rutte is steeds meer staatsman"
- "Samsom bezwijkt onder de druk"
- "We bouwen aan een sterker land"
- "Roemer bakt er weer niks van"
- "Wilders is gevaarlijk"
Effectief
De media laten zich ook niet onbetuigd en het ene frame is hardnekkiger dan het andere. Dat de zorg kapotgemaakt wordt, blijft beter hangen dan het bouwen aan een sterker land. Soms is framing ook heel effectief. Een vage maatregel als de 'kostendelersnorm' kreeg van tegenstanders het frame 'mantelzorgboete'.
Op zich is het niet raar om mensen die samen een huishouden delen minder uitkering te geven, maar door dat een boete te noemen, werd het stank voor dank bij iets wat het kabinet graag wil: dat we meer voor elkaar gaan zorgen. De maatregel ging van tafel.
De politieke werkelijkheid in 2014 is anders. Maar ja, u kent het frame.
Als je alle frames over elkaar legt, krijg je een onmogelijk beeld. Je ziet schreeuwende politici die de weg kwijt zijn of 'gratis bier' uitdelen, ministers onderuit gezakt in de Trêveszaal en de premier die op eenzame hoogte met de rampvlucht MH17 en de toekomst bezig is.
De politieke werkelijkheid in 2014 is anders: VVD en PvdA bezuinigen het ongekende bedrag van 51 miljard euro, hervormen de zorg, arbeidsmarkt en pensioenen, drie oppositiepartijen (de 'neppositie') geven in de senaat aan al die wetten de beloofde steun. Het land wordt verbouwd en de ene politicus zal zeggen... Enfin, u kent het frame.
Blikveld verbreden
De Statenverkiezingen van 2015 worden ook al geframed als de verkiezingen die gaan over het voortbestaan van het kabinet. De oppositie ziet dat graag, maar de coalitie zegt nu al: "We gaan hoe dan ook door, want het alternatief is stilstand."
Ook dat is framing trouwens. En ik zeg u dat wij het er in redactievergaderingen vaak over hebben hoe we het smalle blikveld van de framing kunnen verbreden tot een beeld dat zo dicht mogelijk bij de hele werkelijkheid komt.