En weer gaan mensen massaal de straat op in Amerika, uit protest tegen een uitspraak van de grand jury, die besloten heeft een (blanke) agent niet te vervolgen voor het doden van een (zwarte) man. How can we call this justice, vragen verschillende Amerikaanse media zich af. Hebben zij en de betogers een punt als ze zeggen dat de grand jury - bestaand uit burgers die niet juridisch getraind zijn - de plank misslaat?
In de zaken van Eric Garner en Michael Brown in Ferguson komt er dus geen vervolging. "De uitspraak in de Garner-zaak verbaasde me wel, omdat er videobeelden van zijn", zegt Amerikaans rechtsdeskundige Jeroen Langelaar. De jury kreeg drie video's te zien met de beelden waarop Garner wordt overmeesterd. Beelden die voor het publiek voor zich spreken, maar voor de jury mogelijk niet. "Misschien was wat ze zagen voor hun gevoel wel fout, maar konden ze het juridisch niet zo interpreteren."
In het geval van Garner weet de New York Times meerdere punten aan te wijzen waardoor de grand jury zou kunnen twijfelen aan het handelen van agent Daniel Pantaleo.
Probable cause
En juist die mogelijke twijfel is zo belangrijk. In het voorproces draait het vooral om de vraag of er sprake is van probable cause. Als je niet met 100 procent zekerheid kan zeggen dat de verdachte bijvoorbeeld zijn wapen móest trekken, is er in theorie al probable cause, reden om tot vervolging over te gaan, zodat de kwestie tijdens een rechtszaak grondig wordt onderzocht.
Een pro-deo-advocaat reageerde na de uitspraak in Ferguson verbaasd, volgens hem was er wel degelijk probable cause: "Vanwege het aantal schoten dat werd afgevuurd, het feit dat de verdachte ongewapend was, de onenigheid tussen de pathologen-anatomen over de doodsoorzaak, één getuige al die iets zegt dat niet overeenkomt met wat de agent zegt".
Daarnaast is het ongebruikelijk dat de verdachte in kwestie mag getuigen voor de onderzoeksjury. In beide zaken was dat het geval. "Daardoor wordt het een 'geloven we hem wel of niet' in plaats van 'is dit juridisch gezien oké'. Het levert gigantisch veel irrelevante informatie op die niet relevant is voor het besuit dat de jury moet nemen."
Juridische bezwaren
De New York Times maakte een lijstje van juridische bezwaren waar de jury tegenaan gelopen kan zijn. Zoals het feit dat de agent een stuk kleiner is dan Garner en dat hij zich daarom misschien bedreigd voelde toen Garner zich verzette tegen zijn arrestatie. Dan is het zelfverdediging en de agent niet aansprakelijk.
Hamerstuk
En dat is het grote probleem: we waren er niet bij, want een grand jury overlegt achter gesloten deuren. De aanklager bepaalt welk bewijs de onderzoeksjury te horen of te zien krijgt. Volgens Langelaar nemen de juryleden hun taak heel serieus. "Ze zijn gebonden aan de wet en nemen hun taak niet lichtzinnig."
"Bij een grand jury wordt het meestal een hamerstuk - oftewel een rechtszaak", zegt Langelaar. Dat zegt ook professor Andrew D. Leipold van de universiteit van Illinois: "Als een aanklager tot een aanklacht wil komen en die niet krijgt, is er iets verschrikkelijk misgegaan. Dat gebeurt gewoon niet."
Aantal zaken waarbij een grand jury niet tot vervolging besloot in 2010
| Zaken | Geen vervolging | |
| 162.000 | 11 | |
A competent prosecutor can get a grand jury to indict a ham sandwich.
De enige uitzondering lijken schietpartijen te zijn waarbij agenten betrokken zijn, zocht datalab FiveThirtyEight uit. Dat baseren ze vooral op krantenberichten, omdat harde cijfers erover ontbreken. Uit berichtgeving blijkt dat 1 op de 1000 agenten wordt beschuldigd van wangedrag. In eenderde van de gevallen wordt een agent daadwerkelijk vervolgd. Volgens The Wall Street Journal zijn in de afgelopen zeven jaar 41 agenten vervolgd. Heel veel police shootings worden niet eens meegenomen in de statistieken van de FBI.
Waarom worden agenten minder vaak vervolgd?
FiveThirtyEight noemt drie redenen waardoor onderzoeksjury's minder vaak geneigd zijn om met een aanklacht tegen politieagenten te komen:
Sowieso is de discussie in Amerika opgelaaid over het feit dat de politie erg agressief gedrag vertoont bij een relatief klein misdrijf in een tijd dat de criminaliteit in New York historisch laag is.
President Obama vindt het in ieder geval een probleem: "Wanneer wie dan ook in dit land niet volgens de wet gelijk behandeld wordt, is er een probleem. En het is mijn taak om dat op te lossen".