Een zieke papegaai op een zieke planeet

Door verslaggever Roel Pauw

Ze zijn er nog: Kaapse papegaaien. Tot grote opluchting van de Nederlandse papegaaienliefhebber en -fokker Eric van Kooten en wetenschapper Steve Boyes.

De vogels zitten in een 'patch Yellow Tree forest', zoals dat heet, een lapje van het oorspronkelijke bos dat vroeger grote delen van Zuid-Afrika bedekte. Bij een holte in een dode boom zitten een mannetje en een vrouwtje. Die gaan waarschijnlijk voor kleine papegaaitjes zorgen. Dat is mooi, want er zijn er nog maar zo'n duizend Kaapse papegaaien, waarvan ongeveer 350 in Hogsback, een natuurgebied in de Oostkaap.

Per jaar sterven er tussen de drie- en dertigduizend dier- en plantensoorten uit. Hoeveel het er precies zijn, weet niemand. Uit de enorme marge in deze schatting blijkt dat heel veel soorten onopgemerkt en in stilte van het aardse toneel verdwijnen.

Vlaggenschip

Maar er zijn ook soorten, vooral diersoorten, die zich mogen verheugen op de warme belangstelling van natuurbeschermers. Sommigen krijgen zelfs de status van 'vlaggenschip in de strijd tegen de afbraak van de natuur'.

De panda vervult die functie al jaren voor het Wereld Natuur Fonds. En in ons eigen land moesten de babyzeehondjes het grote publiek gevoelig maken voor de boodschap dat het afgelopen moest zijn met de vervuiling van de Waddenzee.

Soms staat een soort ook voor een heel ecosysteem dat bedreigd wordt. De Korenwolf bijvoorbeeld. Dat is een diertje dat op zichzelf het beschermen waard is, maar als je dat serieus doet door ook het kleinschalige cultuurlandschap in Zuid-Limburg veilig te stellen, dan profiteren daar ook weer een heleboel andere organismen van.

Signaalsoort

De Kaapse papegaai (Poicephalus robustus) heeft diezelfde functie: hij is de 'signaalsoort' voor de teloorgang van de Yellow Tree bossen in Zuid-Afrika, die de afgelopen decennia op grote schaal zijn gekapt.

Bovendien is de Kaapse papegaai ook nog eens de enige endemische papegaaiensoort van Zuid-Afrika, dat wil zeggen dat hij uitsluitend in Zuid-Afrika voorkomt. En dat land is dus ook voor 100 procent verantwoordelijk voor het behoud van deze vogelsoort. Dat gegeven werd ook uitgevent ten tijde van het WK Voetbal van afgelopen zomer.

Krassen en fluiten

"Als wij bezig zijn onze nationale rijkdommen op te poetsen voor het wereldpubliek, dan moeten we het niet alleen hebben over de protea [een inheemse plant, red.] en de springbok, maar ook over de Kaapse papegaai. We zouden er een eer in moeten stellen om deze vogels tot in lengte van dagen te kunnen horen krassen en fluiten in de Yellow Tree bossen, de ambassadeurs van onze botanische erfenis." Poëtische woorden van dr. Steve Boyes, die zijn ziel en zaligheid heeft gelegd in het redden van deze papegaai.

En het is vijf voor twaalf voor de Kaapse papegaai. Door de grootschalige aanslag op zijn natuurlijke biotoop zijn de vogels noodgedwongen op zoek gegaan naar andere voedselbronnen, zoals pecannoten die commercieel worden verbouwd op plantages. Op zich een voedzaam alternatief, maar het bracht hem in de buurt van mensen die hem niet welgezind waren: ze werden gevangen voor de handel of gewoon doodgemaakt, omdat ze niet van de noten af konden blijven.

'A nasty disease'

Daar komt nog bij dat dit eenzijdiger menu de dieren vatbaar lijkt te maken voor een ziekte die nu razendsnel om zich heen grijpt. Zestig tot zeventig procent van de populatie is aangetast. De veren verschieten van kleur en de snavels rotten weg. "A nasty disease", zegt Steve Boyes, die voor de universiteit van Kaapstad onderzoek doet naar sterfte onder Kaapse papegaaien.

De enige oplossing lijkt het behoud van wat er nog rest van het Yellow Tree bos. Boyes: "De ondergang van deze vogelsoort is net als het mogelijke uitsterven van walvissen en ijsberen een onheilspellend teken van wat de mens deze aarde aandoet. Zo'n zieke en kleurloze papegaai, die laat zien hoe onze planeet eraan toe is."