'De grote zaal' boek van Nederland Leest 2010

Door literair redacteur Jef van Gool

Bij de editie van Nederland Leest van dit jaar, die wordt gehouden van vrijdag 22 oktober tot en met vrijdag 19 november, wordt een vergeten parel van onder het stof gehaald: 'De grote zaal' van Jacoba van Velde. Bij verschijnen in 1953 bij Querido werd deze roman over de laatste dagen van een bejaarde vrouw in een verpleegtehuis zowel nationaal als internationaal door toonaangevende recensenten als een meesterwerk bestempeld.

Jacoba van Velde (1903-1985) pendelde tussen Nederland en Parijs, waar haar internationaal bekende broers, de schilders Bram en Geer van Velde, woonden. Ze begon haar carrière als balletdanseres. Nadat ze in de Tweede Wereldoorlog Samuel Beckett had leren kennen, fungeerde ze als zijn literair agent en vertaler.

Ze begon vervolgens ook zelf te schrijven, waarvoor ze waardering kreeg van onder anderen F. Bordewijk, Anton Koolhaas, J.C. Bloem en Simone de Beauvoir. Later werd ze onder meer dramaturge bij theatergezelschap Studio en speelde ze een belangrijke rol bij de introductie van modern Frans theater in Nederland.

Sterven In De grote zaal is de oude Geertruide na een hartaanval in een verpleegtehuis voor minder draagkrachtigen opgenomen. Enige privacy is er niet. Het schrikbeeld is terecht te komen in de grote zaal, het laatste stadium voor het definitieve einde. Zij zal er uiteindelijk sterven.

In alternerende hoofdstukken worden haar gedachten weergegeven en die van haar dochter Helena, die in Parijs woont en niet in staat is haar te helpen. Door de gevoelens van eenzaamheid en machteloosheid ademt de roman de sfeer van het existentialisme van de jaren vijftig.

Vijfde editie Naast De grote zaal, waarvan in 2005 de tiende druk bij Querido verscheen, schreef Jacoba van Velde tien verhalen en nog één roman, Een blad in de wind (1961). Ook daarin gaat het om de existentiële eenzaamheid, tot de dood erop volgt. Haar Verzameld werk, in totaal 234 pagina's, werd in 1987 uitgebracht.

Nederland Leest wordt in 2010 voor de vijfde maal georganiseerd. Tijdens de campagneperiode wordt een speciale editie van het boek door de openbare bibliotheken gratis aan hun leden verstrekt.

Vorig jaar stond Oeroeg van Hella S. Haasse centraal, daarvan werden bijna een miljoen exemplaren verspreid. Philip Freriks is ook dit jaar ambassadeur van Nederland Leest.