Banksy: Graffiti met een glimlach

Door redacteur Lambert Teuwissen

Dit moet toch makkelijker kunnen, dacht een 18-jarige graffitispuiter toen hij weer eens door de autoriteiten achterna gezeten werd. Schuilend onder een olie lekkende vrachtwagen viel zijn oog op een stencilplaatje en hij bedacht zich dat je ook graffiti met sjablonen zou kunnen maken. In aanzienlijk minder tijd en dus met minder risico.

De Britse Banksy is tegenwoordig een van de beroemdste graffitikunstenaars ter wereld. Niet alleen door zijn snelheid van werken, maar vooral ook door zijn originaliteit, zijn relativerende kijk op (pop)cultuur en snijdende commentaar op beperkingen van vrijheid van meningsuiting en de in Groot-Brittannië alom aanwezige beveiligingscamera's.

Een verzameling van zijn werk kwam recentelijk uit in Nederland onder de onvertaalbare titel Wall and Piece. Spot Wie Banksy precies is, is grotendeels gehuld in nevelen. Er wordt gezegd dat hij begin jaren zeventig geboren moet zijn in de buurt van Bristol. In de jaren tachtig zou hij zijn begonnen met graffiti, maar veel meer is er niet bekend.

Wel is overduidelijk dat hij een Brit is. Zoals alle grote Britse humoristen spot hij graag met het gezag: hij schilderde innig zoenende politiemannen, een wildplassende paleiswacht en graffitispuitende ME'ers. Allemaal om deuken te slaan in het autoritaire schild van de gezagsdragers.

Banksy werkte ook op een meer ondermijnende manier. In Londen en San Francisco spoot hij officieel uitziende Authorized Graffiti Area-stempels op witte muren, die prompt volgekalkt werden. Op Trafalgar Square richtte hij Designated Riot Areas in.

Wat je ook denkt over Banksy, zijn werk en zijn opvattingen, je moet toch respect hebben voor iemand die duizenden kilometers reist om graffiti te spuiten op de scheidingsmuur tussen Israël en de Westelijke Jordaanoever. Banksy liet er liefelijke strandtafereeltjes en meisjes met ballonnen achter.

Overgewaardeerd Na de straat te hebben veroverd, begon Banksy met een ambitieus plan om in de musea te komen. Als een hedendaagse Marcel Duchamp smokkelde hij zijn werken naar binnen om discussie uit te lokken over wat kunst is.

Prestigieuze musea als het British Museum en de Tate Gallery in Londen en het MOMA in New York lieten zonder het te weten werken zien die hij zelf had opgehangen, inclusief begeleidend informatiebordje.

Het schilderijtje in het Tate hing maar twee uur, tot het van de muur viel door de slechte lijm. In andere musea hingen de werken vaak dagenlang. Een zogenaamd prehistorische tekening op een brok steen (een primitief mannetje met winkelwagen) werd uiteindelijk zelfs opgenomen in de permanente collectie van het British Museum, door curatoren die er de grap en waarde van inzagen.

Strijdbaar Afgelopen zomer kreeg Banksy een echte tentoonstelling in een museum in Bristol, die 300.000 bezoekers trok. Geheel in zijn eigen, subversieve stijl werd hij in de aankondiging van de tentoonstelling de meest overgewaardeerde kunstenaar uit de omgeving genoemd.

Dat Banksy nog altijd strijdbaar is én met zijn tijd meegaat, bleek na de klimaattop in Kopenhagen, toen in Londen nieuw werk van hem verscheen. Op een kademuur in het Regents Canal spoot hij de tekst 'Ik geloof niet in klimaatverandering'. De letters van de tekst verdwenen gedeeltelijk onder water.

Banksy - Wall and Piece - Lebowski - ISBN:9789048802746 - 19,90