Inspiratiebron of georganiseerde hypocrisie? Elite is weer bijeen in Davos

Noem een plek waar relaties tussen vijandelijke landen helen, een initiatief ontstaat om vaccins naar arme landen te brengen en afgesproken wordt om een biljoen bomen te planten. Dat gebeurt in Davos.

Stel je een evenement voor waar miljardairs met privévliegtuigen naartoe vliegen om hun zorgen uit te spreken over klimaatverandering, waar empathisch gesproken wordt over ongelijkheid maar 's avonds uitbundige cocktailparty's zijn en waar plechtige beloften over rekenschap afleggen worden uitgewisseld in besloten bijeenkomsten. Ook dát is Davos.

Weinig organisaties zorgen voor zo veel verdeeldheid, tot complottheorieën aan toe, als het World Economic Forum (WEF). In het exclusieve Zwitserse skioord Davos vindt de jaarlijkse ontmoeting van de organisatie plaats. De editie van 2022 is vandaag tot en met donderdag.

Zo'n 2500 deelnemers bespreken wisselende thema's en mondiale problemen, tijdens openbare lezingen en discussies, besloten sessies en tête-à-têtes."De week is redelijk overweldigend", zegt Mark Vernooij, partner bij leiderschapsinstituut THNK. Hij was een paar keer aanwezig in Davos. "In korte tijd tref je een heleboel mensen in levenden lijve en dat werkt heel efficiënt. Het doel is mensen samen te brengen om de wereld een beetje beter te maken."

Discrete diplomatie

Daarvoor biedt Davos de uitgelezen kans, want op geen andere plek komen leiders uit politiek, bedrijfsleven, wetenschap en activisme bijeen. En als iedereen weer naar huis gaat, zijn er afspraken gemaakt over de energietransitie, armoedebestrijding of digitalisering. Tenminste, zo presenteert het WEF het zelf graag.

"Het is een plek om zaken te doen. Iedereen gebruikt het voor zijn eigen doel", zegt de Zweedse onderzoeker Adrienne Sörbom. Ze is een van de auteurs van Discreet Power, How The World Economic Forum Shapes Market Agendas. "Ceo's zeggen ook dat het een fijne plek is om anderen aan de top te ontmoeten."

Ook politici zijn graag te gast. Al ontbreken dit jaar weliswaar onder anderen Joe Biden, Boris Johnson, Emmanuel Macron en Xi Jinping, er komen nog altijd tientallen hoogwaardigheidsbekleders, onder wie dus premier Rutte. Sörbom: "Er kan een discrete vorm van diplomatie bedreven worden, die op andere plekken niet kan. En soms is het WEF daar succesvol in."

Ze noemt als voorbeeld 1992, toen Nelson Mandela voor het eerst samen verscheen met de Zuid-Afrikaanse president De Klerk. Ook de toenadering tussen Griekenland en Turkije in de jaren 80 wordt toegeschreven aan Davos. "Ze kunnen in een ongedwongen sfeer met elkaar praten en politici vinden het er prettig", aldus Sörbom.

Wat er precies gebeurt en besproken wordt, blijft vaak onduidelijk. Davos is in de woorden van critici een bijeenkomst van de elite, die naar buiten toe graag pretendeert aan een betere wereld te werken, maar niet inziet dat ze de oplossingen zelf in de weg staat. In 2019 hield opiniemaker Rutger Bregman de aanwezigen in Davos voor veel te praten over ongelijkheid en filantropie maar het onderwerp belastingontwijking uit de weg te gaan. "Belasting, belasting, belasting. De rest is onzin", zei Bregman in een fragment dat viraal ging.

Bekijk hier Bregmans opmerkingen uit 2019:

Davos is window dressing, menen ook anderen. Leuk dat je afspreekt om een biljoen bomen te planten, veel efficiënter is het om CO2-uitstoot zwaar te belasten. De elite heeft geen binding met de groep waarover ze praat, vindt de Amerikaanse schrijver Anand Giridharadas.

Zo is het bijvoorbeeld lastig spreken over sekseongelijkheid als slechts een kwart van de deelnemers vrouw is. "Het WEF probeert wel inclusiever te zijn, zoals door meer vrouwen uit te nodigen. Maar het blijft elitair. Het is georganiseerde hypocrisie", zegt Sörbom. "Ergens is die kritiek allemaal waar", zegt Mark Vernooij. "Maar probeer het maar eens beter te doen. Als je mensen uit de top uitnodigt, krijg je een afspiegeling van hoe de top er in de wereld uitziet."

Geen macht, geen mandaat

Problematischer vindt de Zweedse Sörbom de ideologie van het WEF dat invloedrijke personen namens bedrijven, overheden en andere organisaties op hetzelfde niveau aan oplossingen moeten werken. "De aanpak van het WEF is niet transparant en ondemocratisch, want zij bepalen wie er meepraat."

Toch moet de invloed van het WEF niet worden overdreven, vindt ze. Er worden geen verdragen of akkoorden gesloten, want daar heeft het World Economic Forum - een private organisatie - helemaal het mandaat niet voor.

Die vrijblijvendheid leidt tegelijkertijd tot kritiek van anderen. Deelnemers kunnen er van alles beloven, niemand heeft de middelen om hen aan hun afspraak te houden.

Mark Vernooij ziet niettemin de waarde van de bijeenkomst: "Ik kan weinig andere plekken noemen waar mensen uit zo veel sectoren tegelijkertijd samenkomen. De ontmoeting in Davos is niet dé oplossing voor alle problemen, maar kan helpen door concrete projecten en door te inspireren."