Nieuwe knauw voor stikstofbeleid: provincie Overijssel verliest 29 rechtszaken

• Sarah Bürmann

  redacteur Binnenland

De rechter heeft milieuorganisaties die bezwaar maken tegen het stikstofbeleid van de provincie Overijssel in een groot aantal rechtszaken gelijk gegeven.

Mobilisation for the Environment en Vereniging Leefmilieu hadden 29 rechtszaken aangespannen, waarin het gaat om de uitstoot van boerenbedrijven. In alle gevallen gaf de rechtbank Overijssel de milieuorganisaties gisteren gelijk. Dat is opnieuw een klap voor het stikstofbeleid in Nederland.

De boerenbedrijven zitten vlak bij de Natura 2000-gebieden. De stikstofproblemen in veel van deze natuurgebieden spelen al langer, maar sinds de PAS-uitspraak van de Raad van State in 2019 mag er geen extra stikstof in die kwetsbare gebieden terechtkomen, omdat te veel stikstofneerslag de natuur schaadt. De rechter vindt dat de provincie Overijssel hier niet voldoende rekening mee heeft gehouden.

Uitstoot van stallen

In elf van de zaken ging het om onterecht afgegeven stikstofvergunningen. Boeren die willen uitbreiden, mogen dat alleen als dat geen extra schade toebrengt aan de natuur. Door in de stal technieken te gebruiken die mest en urine van elkaar scheiden, komt er in theorie minder stikstof in de natuur terecht.

In de praktijk vindt de rechter dat niet overtuigend genoeg. Volgens de rechter bestaat er twijfel of emissiearme stalsystemen in deze gevallen wel leiden tot de verwachte verlaging van de stikstofuitstoot. Daarom vernietigt de rechtbank de vergunningen en moet de provincie er opnieuw naar kijken.

Beweiden en bemesten

In acht rechtszaken was de vraag of stikstof die buiten de stal wordt uitgestoten wel of niet mee telt. Het rijk en provincies vinden dat boeren alleen een stikstofvergunning nodig hebben voor dieren die op stal staan. De stikstofuitstoot van vee in de wei of het opslaan of uitrijden van mest op het land telt op papier niet mee.

Omdat boeren geen vergunning hebben voor stikstofuitstoot buiten de stal, vroegen de milieuorganisaties de provincie meermaals om op te treden. De provincie weigert dat, maar onderbouwt dit volgens de rechter onvoldoende. De provincie moet nu onderzoeken of negatieve effecten van beweiden en bemesten op de beschermde natuurgebieden zijn uitgesloten.

PAS-melders

De overige zaken gaan over zogenoemde PAS-melders. De groep van zo'n 3300 agrarische bedrijven in heel Nederland heeft geen stikstofvergunning, omdat dat volgens de overheid niet nodig was. Een melding was voor deze veelal agrarische bedrijven voldoende, omdat ze weinig stikstof uitstoten. Door de PAS-uitspraak in 2019 opereerden deze bedrijven ineens illegaal.

Omdat de PAS-melders in de toekomst een vergunning krijgen en weinig stikstof uitstoten, gedoogt de overheid de bedrijven. De rechter vindt dat de provincie Overijssel beter moet beargumenteren waarom handhaving niet nodig is. Dat is niet de eerste keer, want eerder bepaalde de rechter al dat de provincie moet optreden tegen een aantal andere PAS-melders.

De provincie Overijssel laat in een reactie weten de uitspraken te bestuderen "om zich vervolgens te beraden op welk gevolg het aan deze uitspraken dient te geven".

Eerder dit jaar vroeg de provincie aan stikstofminister Van der Wal al om haast te maken met haar stikstofaanpak. Overijssel is niet de enige provincie met stikstofproblemen. Ook andere provincies en het Rijk worstelen met het stikstofbeleid, waardoor bijvoorbeeld nieuwe wegen- en woningbouwprojecten steeds verder in de knel raken.