Leven we straks in de 'metaverse' of blijkt het een grote hype?

• Nando Kasteleijn

  redacteur Tech

Stel je voor: je wordt wakker, je ontbijt en je kleedt je aan. In plaats van dat je naar kantoor gaat of achter je computer kruipt, zet je een headset op. Die brengt je naar een andere, virtuele wereld. Waar je niet alleen in werkt, maar ook vrienden ontmoet, winkelt en naar de film gaat.

Zo zou de metaverse er uiteindelijk uit kunnen zien. De kans is groot dat je dit woord voor deze week nog nooit had gehoord, maar het nu steeds vaker ziet langskomen. Facebook trok maandag de aandacht met de aankondiging de komende jaren duizenden werknemers in Europa te willen aannemen om hier volop op in te zetten. Het bedrijf is niet het enige met die ambitie.

Maar wat is het precies, waarom is er zoveel interesse in en - niet onbelangrijk - gaat het ons leven net zo veranderen als de smartphone dat heeft gedaan? Of is er enkel sprake van een hype die weer verdwijnt?

Wat het is: nu niet meer dan een concept

Om het meteen een beetje ingewikkeld te maken: de metaverse, een virtuele 3D-omgeving, bestaat nog niet. Je moet het zien als concept waar volop over wordt nagedacht. Dat gebeurt overigens al decennia, want het woord is afkomstig uit een boek dat in 1992 uitkwam: Snowcrash.

"Het wordt gezien als de volgende versie van het internet", zegt onderzoeker Zerrin Yumak (Universiteit Utrecht). "In de metaverse maak je gebruik van virtual- en augmentedrealitybrillen. De echte en virtuele wereld zullen door elkaar heen lopen."

Het idee is dat er één metaverse komt - net als één internet. Daarbij zullen verschillende platforms, zoals we die nu al kennen, met elkaar verbonden zijn.

Bekijk hier de trailer van Ready Player One. Een film die in de ogen van deskundigen een voorbeeld is van zo'n metaverse, zij het een extreme variant ver in de toekomst:

"Iedereen zal ook z'n eigen identiteit, zijn eigen avatar hebben", zegt Elmar Eisemann, hoogleraar computer graphics en visualisaties (TU Delft). Zie het als een personage dat door die wereld heen beweegt. "Wat het mogelijk maakt om persoonlijk met elkaar te communiceren, elkaar online te ontmoeten en online ervaringen te delen, bijvoorbeeld door samen een film te kijken."

De interesse: Facebook wil vooraan staan

Silicon Valley zou Silicon Valley niet zijn als er niet altijd wordt nagedacht over wat er hierna komt. Want wie vroeg begint met nadenken, is er waarschijnlijk op tijd bij. Ben je dat niet, dan bestaat de kans dat je op een gegeven moment niet meer relevant bent.

Het is een angst die als geen ander leeft bij Facebook. Daarnaast ligt het bedrijf al jaren onder vuur en lijkt Mark Zuckerberg klaar te zijn met alle politieke druk. Hij focust zich liever op innovaties en dus op de metaverse. Iets wat tegelijkertijd kan worden uitgelegd als afleiding voor de grote problemen - denk aan alle kritiek van bijvoorbeeld de Facebook-klokkenluider - waar zijn andere bedrijven mee te maken hebben.

Facebook-topman Mark Zuckerberg in 2019 tijdens de presentatie van een nieuwe VR-bril:

Facebook is zeker niet de enige die in metaverse een toekomst ziet: partijen als Microsoft en Epic, de maker van Fortnite, maken er ook werk van. Het idee is dat de verschillende werelden in verbinding met elkaar zullen staan.

"Facebook ziet dat wie als eerste slaagt hiermee het grote publiek te bereiken, de standaard wordt", zegt docent-onderzoeker nieuwe media en digitale cultuur Imar de Vries (Universiteit Utrecht). "Het dwingt dan andere bedrijven en diensten om met die standaard verbinding te maken."

De uitkomst: Ready Player One?

De belangrijkste en tegelijkertijd lastigste vraag is wat er van al die ideeën uiteindelijk overblijft. Vervangt zo'n headset, net als in Ready Player One, onze smartphone? De deskundigen die de NOS daarover sprak denken allemaal dat áls metaverse er komt, het nog jaren kan gaan duren en er nog heel veel open eindjes zijn.

Een belangrijke factor daarin zijn voorlopig de technologische beperkingen. Al staat de ontwikkeling natuurlijk niet stil. "Nu is een VR-headset nog een lomp apparaat, maar in de toekomst zouden het contactlenzen kunnen zijn", zegt Elmar Eisemann van de TU Delft.

VR-onderzoeker Mirjam Vosmeer, verbonden aan de Hogeschool van Amsterdam, verwacht niet dat het dystopische beeld van Ready Player One onze werkelijkheid zal bereiken. "Het zal eerder een aanvulling worden op al het andere wat we doen."

Daarnaast heeft ze zorgen over de impact die zo'n virtuele wereld kan hebben: beelden komen veel heftiger binnen. "Dat geldt ook voor reclame en voor minder prettige content die platforms nu al proberen aan te pakken. Een onthoofding kan in 3D nog traumatischer zijn."

En of de techbedrijven daarmee om kunnen gaan, is nog maar de vraag. De bedrijven hebben namelijk nu al moeite om de problemen van het huidige internet, van privacy tot moderatie, het hoofd te bieden.