Ellen Burka, overleven op kunstschaatsen
De namen Sjoukje Dijkstra en Joan Haanappel zijn bij de meeste sportliefhebbers wel bekend. Zij worden samen met Dianne de Leeuw beschouwd als de drie beste Nederlandse kunstrijdsters ooit. Toch zou een andere, vrijwel onbekende naam in dit rijtje niet misstaan: Ellen Burka-Danby.
Al voor de Tweede Wereldoorlog vierde zij triomfen. Toen nog als Nederlands staatsburger. Na haar emigratie groeide Ellen Danby, die na de oorlog trouwde met de Tsjech Jan Burka, in Canada uit tot een legende. Maar in Nederland is haar levensverhaal vrijwel onbekend.
Zondagavond haar indrukwekkende verhaal in de tweede aflevering van de nieuwe winterserie van Andere Tijden Sport. Hieronder de reportage uit mei 2014, toen de 93-jarige Ellen Burka na lange tijd weer eens terug was in Nederland.
Joodse, in Amsterdam geboren
Ellen Danby, in 1921 in Amsterdam geboren, was al kampioen van Nederland toen hier nog niet officieel om nationale titels werd gestreden; dat was pas vanaf 1951 het geval. Als kind hield Ellen al van dansen en kunstrijden, bleek talentvol en won steeds vaker wedstrijden.
Ze groeide op in een Joods gezin, werd niet-religieus opgevoed en was zich lange tijd niet bewust van haar achtergrond. Pas toen het kamermeisje uitlegde waarom Ellens ouders soms ongewoon gekleed gingen, begreep ze dat dit verband hield met Joodse feestdagen.
Ze hoefde niet naar Auschwitz
De familie Danby werd in 1943 opgepakt en afgevoerd naar doorgangskamp Westerbork. Haar ouders en grootmoeder stierven in het concentratiekamp Sobibor in Polen. Ellen had de tegenwoordigheid van geest om zich bij aankomst in Westerbork te laten registreren als ‘Nederlands kampioene kunstrijden’, waarna ze in het kader van een amusementsprogramma met sport en spel aan de overige geïnterneerden haar rijkunst mocht tonen.
Door deze voorkeursbehandeling, en het feit dat ze in de smaak viel bij een hoge nazi-officier, hoefde Ellen niet mee toen alle vrouwen van haar afdeling naar Auschwitz werden afgevoerd. Wel moest ze naar Theresienstadt, waar het kampregime minder streng was. Dat heeft ze overleefd.
Na de oorlog trouwde ze met de Tsjechische kunstenaar Jan Burka, die ze in Theresienstadt had ontmoet. Het paar ging in Nederland wonen, Ellen ging weer kunstrijden, won in 1946 een nationale wedstrijd en kreeg haar eerste dochter, Petra.
In 1950, de Koude Oorlog was begonnen, hielden ze Europa voor gezien en emigreerden naar Canada – waar Toronto overigens nogal antisemitisch bleek te zijn. Toen hun huwelijk spaak liep en Ellen de kost moest verdienen werd ze trainster en coach bij het kunstrijden. Opmerkelijk genoeg bleek haar dochter Petra een van haar meest getalenteerde pupillen. Zij drong door tot de Canadese selectie en was de eerste vrouw die een drievoudige sprong in haar kür opnam.
Dochter Petra Burka werd wereldkampioen
In 1964 won Petra Burka brons op het WK en de Olympische Winterspelen. Het goud ging beide keren naar Sjoukje Dijkstra. Die stapte in 1965 over naar de ijsrevue, waarna Petra Burka dat jaar op het wk goud won voor Canada. En voor haar moeder. Ellen Burka-Danby bleef nog jarenlang een succesvolle trainer/coach en ontwikkelde mede het succesvolle concept ‘theater on ice’; kunstrijden als een vorm van danskunst, waarbij de muziek niet langer ondersteunend is, maar leidend.
In 1992 werd Ellen Burka-Danby opgenomen in de Canadese Hall of Fame van het kunstrijden, en vier jaar later in de algemene Sports Hall of Fame. Inmiddels is Ellen Burka-Danby 93 jaar, maar dat vormde gelukkig geen beletsel om weer eens naar Nederland te komen. In de tweede aflevering van Andere Tijden Sport, samengesteld door Kees Jongkind, is te zien hoe ze onder meer Kamp Westerbork bezoekt.