Wie met arendsogen naar de wedstrijden op het wereldkampioenschappen voetbal kijkt, heeft het misschien gezien: enkele speelsters dragen een zwart-groene halsband. De Canadese middenvelder Quinn droeg 'm tegen Nigeria en ook de Costa Ricaanse speler Raquel 'Rocky' Rodriguez heeft er eentje. Beiden dragen de band overigens niet constant op het veld.
Wat is het precies? Het is de zogeheten Q-Collar, een soort 'airbag' of stootkussentje voor je hersenen beweren de fabrikanten.
Het brein zweeft in de schedel en beweegt als het hoofd botst. Die beweging kan hersenletsel veroorzaken. De band klemt de aderen in de hals wat af, waardoor er meer bloed in de hersenen komt zodat de beweging die hersenletsel veroorzaakt, wordt verminderd, aldus de makers. Je zou met zo'n band dus een soort stootkussen voor je brein creëren.
De inspiratie haalde het bedrijf uit het lichaam van een specht, die extra dikke nekspieren heeft en schokken beter opvangt bij het hameren met z'n snavel in een boom.
"Een typisch Amerikaanse uitvinding waarvoor elk bewijs in het voetbal ontbreekt", zegt KNVB-bondsarts Edwin Goedhart.
De Amerikaanse medicijnwaakhond FDA gaf in 2021 groen licht om het product op de markt te brengen. Intussen stelden onderzoekers kritische vragen bij de methodes en resultaten van de band. Onder meer The New York Times liet eind 2022 veel kritische experten aan het woord.
Toch duikt de band steeds vaker op, zoals in het American Football. "De trauma's in het American Football zijn bijna verkeerstrauma's, alsof je hersenen worden geschud in je schedel. Bij het voetbal werkt het niet zo, dan gaat het om de draai", zegt Goedhart.
"Een klein tikkie is vaak al genoeg voor een hersenschudding waarmee je maanden zoet kan zijn", vervolgt hij. "Wij denken dat het met name de draaibeweging is in het brein die voor schade kan zorgen. Omdat je het niet aan ziet komen, kan je lichaam zich er niet op voorbereiden en dan is dus een klein botsinkje al genoeg."
Door zo'n Q-Collar neemt volgens hem niet de impact van die draaibeweging af. Hersenletsel staat bij een contactsport als voetbal - waarin bovendien wordt gekopt - hoog op de lijst van de bond. Zeker bij vrouwen, omdat voetbal bij vrouwen in Nederland steeds populairder wordt en wetenschappers voorzichtig concluderen dat koppen voor vrouwen nog schadelijker is dan voor mannen.
Zo'n band kan al snel een hype worden. "Als je erin wil geloven ga je gang, ik zie geen overtuigend bewijs dat je er iets mee kunt", besluit Goedhart. Hij heeft niet overwogen die halsband te introduceren in het Nederlandse voetbal. "Het geeft een soort schijnzekerheid..."
In 2018 opende de KNVB een speciale polikliniek voor amateurs en profs die een hersenschudding oplopen op het voetbalveld, waar ze hersenschuddingen onder de loep nemen. De voetbalbond werkt daarvoor samen met het AMC en de Vrije Universiteit in Amsterdam:
