Rutte en koning na ruim uur klaar • Oppositie trapt voorzichtig verkiezingscampagne af

Gesprek van Rutte met koning afgerond

Na ruim een uur kwam demissionair premier Rutte weer naar buiten bij paleis Huis ten Bosch. Hij was op het paleis om koning Willem-Alexander een toelichting te geven over de val van zijn vierde kabinet.

Rutte wilde niet veel kwijt over het gesprek. "Ik zeg er niks over, het zijn altijd vertrouwelijke gesprekken", zei de premier vanuit zijn auto.

Oekraïense president belt Rutte 'op lastig politiek moment'

De Oekraïense president Zelensky schrijft op Twitter dat hij met Rutte heeft gebeld om zijn steun uit te spreken "op een lastig politiek moment". In het telefoontje heeft de Oekraïense leider de demissionair premier bedankt voor de standvastigheid van Nederland ten aanzien van de Russische invasie. Ook dankte hij Nederland voor het erkennen van de Holodomor - de hongersnood in Oekraïne in 1932 en 1933 - als genocide. De Kamer nam hier deze week een motie voor aan.

Demissionair premier komt aan bij paleis

Demissionair premier Mark Rutte is aangekomen bij paleis Huis ten Bosch. Hij kwam rond 13.00 uur aanrijden met zijn eigen auto en wilde niets zeggen tegen de verzamelde pers.

Rutte is op het paleis om met koning Willem-Alexander te spreken over de val van het kabinet. Gisteravond had hij al schriftelijk het ontslag van Rutte IV aangeboden aan de koning.

Voor het gesprek met Rutte is de koning vanochtend teruggekomen van zijn vakantie.

Buitenlandse media zien Europese trend en 'zelfgecreëerde asielcrisis'

The New York Times koppelt de val van kabinet-Rutte IV aan een Europese trend. De Amerikaanse krant ziet dat in grote delen van de EU de asielstandpunten verharden en de problematiek leidt tot een toename van het aantal mensen dat op rechts-nationalistische partijen stemt.

De krant wijst onder meer op de groeiende populariteit van het Spaanse Vox, de Zweden Democraten, het Rassemblement National van Marine le Pen in Frankrijk en de Italiaanse premier Meloni. Door hun opkomst worden centrum- en rechtse partijen verder naar rechts getrokken op immigratie- en asielbeleid, aldus The New York Times.

Het Duitse persbureau DPA spreekt van een "vooral zelfgecreëerde asielcrisis". De 47.000 asielzoekers die afgelopen jaar het land binnenkwamen, zijn "niet een buitengewoon hoog aantal". Het Duitse persbureau stelt dat de lange wachttijden werden veroorzaakt door bezuinigingen en de krapte op de woningmarkt.

Koning Willem-Alexander terug in Nederland

Koning Willem-Alexander heeft vanwege de val van het kabinet zijn vakantie onderbroken. Hij kwam vanochtend terug. Rond 13.00 uur ontvangt de koning demissionair premier Rutte in paleis Huis ten Bosch, die dan een toelichting zal geven op de val van zijn kabinet.

Gisteravond had Rutte schriftelijk al het ontslag van van het kabinet aangeboden. Sindsdien zijn de ministers en staatssecretarissen demissionair.

LTO hoopt bij verkiezingen op uitslagen 'zoals in vele provincies'

Landbouworganisatie LTO speelde als grootste boerenorganisatie een cruciale rol bij de uiteindelijk mislukte onderhandelingen over het landbouwakkoord. Zodoende zat LTO-voorzitter Sjaak van der Tak de afgelopen maanden geregeld om tafel met het kabinet.

In het NOS Radio 1 Journaal legt Van der Tak uit dat het inmiddels demissionaire kabinet-Rutte IV "zeker de laatste maanden" nog maar weinig vertrouwen had onder zijn LTO-leden. Van der Tak stelt wel dat hij van plan was om te overleggen met het kabinet over de eigen landbouwplannen, die na de zomer gepresenteerd moesten worden. "Dus zo zaten we in de wedstrijd. Maar het feit is dat nu dus verkiezingen komen en ik hoop dat die verkiezingen mogelijkerwijs de resultaten laten zien zoals in vele provincies het geval was", zei Van der Tak, doelend op de verkiezingswinst van de BBB in de provincies eerder dit jaar.

Verder is er volgens Van der Tak tot die tijd genoeg te bespreken met het demissionaire kabinet. "Want er zijn nog tal van zaken in bijvoorbeeld Europa aan de orde, zoals de natuurherstelwet en de wet voor het bodemleven. Maar het grote vraagstuk over waar gaan we heen in het kader van verduurzaming, zal denk ik een volgend kabinet pas behandelen."

'Het is zo'n chaos in Nederland'

Op de markt in Hardinxveld-Giessendam reageerden mensen vanochtend op de val van het kabinet:

CNV vreest stilvallen wetgeving arbeidsmarkt door kabinetsval

Piet Fortuin, voorzitter van vakbond CNV, heeft naar eigen zeggen "een dubbel gevoel" bij de val van het kabinet-Rutte IV. "We hebben net na lang onderhandelen afspraken gemaakt over hoe nou die arbeidsmarkt eruit moet gaan zien in de komende jaren op gebieden als het terugdringen van tijdelijk werk en schijnzelfstandigheid", zei Fortuin in het NOS Radio 1 Journaal. Er lag volgens hem "net" een brief voor de Kamer om die afspraken om te zetten in wetgeving.

Fortuin: "Dat hele wetgevingstraject gaat nu stilvallen, maar de arbeidsmarkt kan niet wachten op een nieuw kabinet. Tegelijk zagen we ook een kabinet dat grote dilemma's die er lagen rond transities als woningbouw en stikstof niet opgelost kreeg."

Hij zag de kabinetsval niet aankomen, zei hij verder. De CNV-voorzitter laat weten dat hij gisterochtend nog met vier ministers aan het overleggen was over onder meer Prinsjesdag en hoe de nieuwe begroting eruit moest zien. Fortuin: "Er was aan die tafel heel veel energie, zowel bij het kabinet als bij de sociale partners. Ze straalden niet uit dat ze een paar uur later zouden vallen."

Oppositiepartijen beginnen al voorzichtig aan verkiezingscampagne

Na de eerste reactie op de val van het kabinet beginnen sommige oppositiepartijen al voorzichtig aan een campagne voor de verkiezingen. "De campagne is begonnen! Onze kiezers hangen overal BBB-vlaggen op en de NL vlag weer recht", schrijft BoerBurgerBeweging-leider Caroline van der Plas. PVV-leider Geert Wilders roept zijn aanhangers aan om te gaan stemmen op zijn partij en belooft onder meer "ruim baan voor onze boeren en vissers".

Andere oppositiepartijen zeggen simpelweg klaar te zijn voor verkiezingen, zoals bijvoorbeeld FvD-fractievoorzitter Baudet. SP-leider Lilian Marijnissen zegt ook "er klaar voor te zijn" en op 17 september de campagne af te trappen op de Koekamp in Den Haag. "Laat dit een nieuw begin zijn voor Nederland", zegt GroenLinks-fractievoorzitter Jesse Klaver, die laat weten dat hij graag ziet dat GroenLinks en de PvdA samen de verkiezingen in gaan met één lijst. JA21 kijkt ook vooruit. "Wij hunkeren naar nieuwe verkiezingen", zegt JA21-leider Joost Eerdmans.

Ook internationaal veel aandacht voor val kabinet

Ook in internationale media is veel aandacht voor de val van het kabinet. Op de website van de Britse omroep BBC was rond 08.30 uur (Nederlandse tijd) het artikel over de val van het kabinet het best gelezen artikel. Het artikel houdt het bij de feiten. Ook bij het Duitse weekblad Der Spiegel blijft het bij een opsomming van de feiten. De minder subtiele Duitse tabloid Bild kopt met "Nederland in nood".

Ook in de VS is het nieuws over de val prominent te lezen. The New York Times schrijft over premier Rutte, die als een van de langst regerende Europese leiders het niet voor elkaar heeft gekregen om een akkoord te bereiken over asiel. De krant plaatst een foto van Rutte die zich door een zwerm journalisten wurmt. Een soortgelijke foto is te zien bij France 24, ook de Franse zender blikt terug op de mislukte onderhandelingen die het kabinet ten val hebben gebracht.

Kranten over val: 'Vierde kabinet was moetje zonder bezieling'

In vroege papieren edities van een aantal kranten is niets te lezen over de val van het kabinet van gisteren: die kranten werden al gedrukt voordat het nieuws bekend werd. Maar online pakken alle landelijke kranten wel uit. "De ploeg van VVD, D66, CDA en CU zou dicht bij de burger gaan staan en beloofde nieuw elan. Maar Mark Ruttes vierde kabinet bleek een moetje zonder bezieling", schrijft Telegraaf-journalist Wouter de Winther.

NRC kopt met "het gevallen doek" van kabinet Rutte IV. NRC schrijft verder dat er een einde gekomen is aan het uitstelkabinet, dat zich van crisis naar crisis sleepte. Ook staan de kranten stil bij het hete hangijzer waarover het kabinet gevallen is, het asielbeleid. En in het AD staat dat, nadat Rutte woensdag zelf de discussie verder op de spits had gedreven, het onderlinge vertrouwen weggeslagen was. De Volkskrant zegt dat het kabinet "struikelend uit de startblokken kwam en zich nooit meer wist te herpakken".

Zo verliep de val van het kabinet

Het nieuws over de val van het kabinet-Rutte IV kwam gisteravond rond 20.00 uur, kort na het begin van de uitzending van het NOS Journaal van 20.00 uur. In onderstaande video is te zien hoe de kabinetsval live in de uitzending werd gemeld en hoe de avond daarna verliep:

Wat nu?

De dag na de val van het kabinet zijn er nog veel vragen onbeantwoord, niet in de laatste plaats de vraag: wat nu? Demissionair premier Rutte gaat vandaag op bezoek bij koning Willem-Alexander, om hem bij te praten over de val van het kabinet. De koning is daarvoor teruggekomen van vakantie. Gisteren heeft Rutte overigens al het officiële ontslag van zijn kabinet schriftelijk aangeboden aan de koning en sindsdien is zijn kabinet demissionair.

Maandag volgt een debat over de val van het kabinet in de Tweede Kamer, die daarvoor terugkomt van zomerreces. Dat debat staat gepland om 10.15 uur en zal beginnen met een verklaring van de demissionaire premier.

Op de wat langere termijn volgen Tweede Kamerverkiezingen. Wanneer precies, is nog niet duidelijk, maar volgens de Kiesraad zal dat op zijn vroegst rond half november zijn. De reden daarvoor is dat het tijd kost om verkiezingen te organiseren, bijvoorbeeld doordat gemeenten stembureaus moeten regelen. De wettelijke termijn is 90 dagen, maar daar moeten ook nog de zomer- en herfstvakantie bij worden opgeteld. Ook moeten partijen nog kandidatenlijsten opstellen.

Meeste maatschappelijke organisaties betreuren val kabinet, behalve die van de boeren

Maatschappelijke organisaties reageren verdeeld op de val van Rutte IV. Velen betreuren de val, omdat een demissionair kabinet niet het beleid kan invoeren waar ze op wachten. Anderen, bijvoorbeeld boerenorganisaties, hopen dat Tweede Kamerverkiezingen in hun voordeel werken.

Lees hier hoe er zoal op de val van het kabinet wordt gereageerd:

Schouten (ChristenUnie): heel zwaar moment

Vicepremier Carola Schouten van de ChristenUnie spreekt van "een zeer zwaar moment". "We zijn zeer ver gegaan, ook in zaken waar het voor ons niet makkelijk is. Maar het is niet gelukt. Ik voel die verantwoordelijkheid heel zwaar", zegt ze.

Op de vraag of haar partij de stekker eruit getrokken heeft zegt ze: "Zo hebben we het helemaal niet besproken. Het gezin, dat kinderen opgroeien bij hun ouders, is een kernwaarde voor ons. Daar zijn we steeds helder over geweest."

Tot tranen geroerde Van der Burg: ik heb mensen oplossingen beloofd

De VVD-staatssecretaris Asielzaken Van der Burg vindt het heel erg vervelend dat het kabinet is gevallen, vooral voor de mensen die zich inzetten om oplossingen te zoeken voor de opvang van asielzoekers. "Ik heb al die mensen in Ter Apel, bij het COA, bij gemeenten en op het ministerie beloofd dat ik alles zal doen om hun te helpen en daar zal ik ook verder mee gaan", zei Van der Burg die zijn tranen probeerde in te houden. Hij zegt dat er geen mensen meer in het aanmeldcentrum Ter Apel in het gras moeten slapen, zoals vorig jaar gebeurde. "Morgen ga ik weer aan het werk."

Hoekstra: "val kabinet onnodig en niet uit te leggen"

CDA-leider en vicepremier Wopke Hoekstra reageert fel op de val van het kabinet. "Zeer teleurstellend, onnodig en niet uit te leggen aan de mensen in het land." Hij had gehoopt dat de coalitiepartijen verder hadden willen gaan om de crisis op te lossen. "Je moet voorbij het uiterste gaan." De toestroom van asielzoekers "overstijgt de spankracht van de samenleving", meent hij.

Als voorbeeld noemde hij de asielzoekers die vorig jaar buiten moesten slapen in Ter Apel. "Die problemen zullen nu eerder groter dan kleiner worden", aldus Hoekstra.

CU-leider Bikker: 'Niet gelukt om te komen tot pakket dat we gezamenlijk kunnen dragen'

Volgens ChristenUnie-leider Mirjam Bikker is het "helaas samen met de andere partijen - die vanzelfsprekend hun eigen uitgangspunten hebben - niet gelukt om te komen tot een pakket dat we gezamenlijk kunnen dragen." Om die reden steunt de partij de aankondiging van Rutte om het ontslag van het kabinet aan te bieden.

Bikker benadrukt nog eens het standpunt van CU in de asielcrisis: "Voor ons is een van de waarden die belangrijk is bij voorstellen, dat kinderen opgroeien bij hun ouders, zodat zij voor hen kunnen zorgen. Als gezinspartij staan wij daar voor. Zo hebben we de verschillende voorstellen gewogen."

Tweede Kamer debatteert maandag over val kabinet

De Tweede Kamer gaat maandag in debat over de val van het kabinet, heeft premier Rutte aangekondigd. Hij zou die dag eigenlijk een bezoek brengen aan het aardbevingsgebied in Groningen, onder andere naar aanleiding van het rapport van de parlementaire enquêtecommissie. Dat bezoek wordt nu verzet.

D66-leider Kaag: betreurenswaardig dat verschillen onoverbrugbaar waren

Ook Kaag benadrukt dat het gezamenlijke beslissing was van de vier coalitiepartijen om te stoppen met het kabinet. Wel heeft ze voorzichtige kritiek op het optreden van premier Rutte tijdens de onderhandelingen de afgelopen dagen. "Er kwam onnodige spanning in het proces. Dat is ontzettend spijtig."

Ze heeft nog niet besloten of ze opnieuw lijsttrekker wil worden voor D66.

Kamerlid Omtzigt: over een paar weken besluit over eigen toekomst

Rutte wil nadenken of hij verder wil als VVD-leider

De premier zegt dat hij wel de energie en ideeën heeft om verder te gaan als leider van de VVD. Maar hij wil nu dat besluit nog niet nemen en eerst overleggen met de partijtop. "Ik ga er nog even rustig over nadenken."

'Er is niet één partij die de stekker eruit getrokken heeft'

Rutte zegt dat de vier partijen gezamenlijk tot de conclusie zijn gekomen om niet verder te gaan. Het is niet alleen de ChristenUnie geweest die niet meer verder wilde, aldus de premier.

Rutte: jammer dat we door deze scheiding het werk niet af hebben kunnen maken

De premier spreekt zijn waardering uit voor de ministersploeg en vindt het jammer dat hij niet door kan gaan met dit kabinet.

Val is 'zeer betreurenswaardig', 'Het valt me zwaar'

De premier noemt migratie een groot maatschappelijk probleem, waar het niet is gelukt om het met elkaar eens te worden. Rutte noemt dat "zeer betreurenswaardig." Hij zegt dat het hem zwaar valt. "We kunnen er niet omheen. Het kabinet gaat demissionair verder."

Rutte: schriftelijk ontslag hele kabinet bij koning, morgen bijpraten

Premier Rutte dient het ontslag van het hele kabinet in bij de koning, zegt hij in zijn persconferentie over de val van het kabinet. Hij doet dat schriftelijk, omdat de koning nu op vakantie is. De koning komt terug van zijn vakantiebestemming en morgen gaat Rutte naar Huis ten Bosch.

Heerma (CDA): onverantwoord hard optreden door Rutte

CDA-fractievoorzitter Pieter Heerma noemt de val van het kabinet "heel slecht voor Nederland". Hij heeft harde kritiek op het optreden van premier Rutte, die de discussie de afgelopen week op scherp zette en de toekomst van het kabinet op het spel zette. "Zijn opstelling was onverantwoord hard, bijna roekeloos", zegt Heerma. Het heeft er volgens hem niet toe geleid dat we meer grip krijgen op migratie. "En het heeft ons ook niet dichter bij elkaar gebracht."

Persconferentie van Rutte verwacht vanaf 22.30 uur

De persconferentie is live te volgen op NPO1 en NPOPolitiek.

'Verkiezingen pas half november'

De Tweede Kamerverkiezingen zullen waarschijnlijk half november zijn, blijkt uit informatie van de Kiesraad. De wettelijke termijn is 90 dagen na de val van een kabinet, maar daar moeten nog vakanties bij worden opgeteld; de zomervakantie en de herfstvakantie. Ook moeten gemeenten zich goed kunnen voorbereiden op het klaarmaken van de stemlokalen. De Kiesraad zal pas officieel een advies geven over de nieuwe verkiezingsdatum als de verkiezingen officieel zijn aangevraagd.

Verbazing en frustratie in Groningen dat kabinet nu wél valt

Volgens de commissaris van de Koning in Groningen René Paas is het "ongelooflijk" dat het kabinet niet is gevallen over de parlementaire enquête naar de aardbevingsschade, maar wel over de asielcrisis.

"In het landsbelang, en met de mondiale instabiele energiecrisis en de oorlog in Oekraïne was het zeer ongewenst om het kabinet te laten vallen op een vernietigend rapport over Groningen", zegt Paas tegen persbureau ANP. "Enkele weken later kan dat wel, om puur politieke redenen."

De Groninger Bodem Beweging is "zeer verbaasd" over de val van kabinet, zegt voorzitter Merel Jonkheid tegen ANP. De belangenorganisatie verwacht niet dat dit veel effect zal hebben op het beleid rondom de aardbevingsproblemen. "Maar wat er nog niet is, is de wet die bepaalt wat er moet gebeuren na het sluiten van het gasveld. Dat soort dingen zijn wel spannender." Het gaat "maanden duren" voor er een nieuw kabinet is, verwacht ze.

De uitvoering van de programma's om huizen te versterken in Groningen mag "beslist niet" stil komen te liggen door de val van het kabinet, reageert Jan Wigboldus, voorzitter van het Groninger Gasberaad, bij ANP. "In het verleden is bij de versterking al een paar keer op pauze gedrukt, ook tijdens de formatie van het vorige kabinet. Dat heeft weinig goeds gedaan voor Groningen, dat moeten we beslist niet hebben", besluit hij.

Vluchtelingenwerk: kabinet is op morele grens gestuit

Vluchtelingenwerk Nederland concludeert dat het kabinet bij het zoeken naar een compromis over het migratievraagstuk op een "morele grens" is gestuit. Die grens lag bij het voornemen om een quotum voor gezinshereniging in te voeren. "Kinderen bewust achterlaten is een begrijpelijke brug te ver."

De organisatie wijst erop dat ook een demissionair kabinet moet voorkomen dat er bij aanmeldcentra mensen buiten moeten slapen. "Dit is niet alleen een wettelijke plicht, maar ook een eis van het gerechtshof in de zaak die wij hierover aanspanden. Ook demissionair zal het kabinet er alles aan moeten doen om zich aan de wet en deze rechterlijke uitspraak te houden."

Boerenorganisatie LTO: 'Val kabinet leidt tot meer onzekerheid boeren'

De val van het kabinet "betekent onzekerheid voor boeren, tuinders, kwekers en telers". Dat zegt LTO-voorzitter Sjaak van der Tak in een reactie tegen persbureau ANP. "De toch al moeizame zoektocht naar toekomstperspectief duurt voort."

Van der Tak hoopt dat er snel een nieuw kabinet komt dat handelt in het belang van boeren en tuinders. De Provinciale Statenverkiezingen hebben volgens Van der Tak laten zien "dat mensen veel waarde hechten aan de Nederlandse landbouw". Bij deze verkiezingen behaalde de BBB een grote overwinning. Van der Tak verwacht dat nieuwe verkiezingen "dit beeld bevestigen".

Caroline van der Plas sluit premierschap niet uit als BBB grootste wordt

BBB-leider Caroline van der Plas wil als de BBB na de verkiezingen de grootste partij wordt niet per se premier worden. "We hebben goede kandidaten in ons hoofd die dat zouden kunnen. Die ga ik niet nu noemen. Die mensen hebben nu nog een baan", zei ze tegen de NOS.

Maar "als het ervan komt, komt het ervan". Ze wil dan premier worden "voor Nederland en niet van Nederland" en in het land zichtbaar zijn. "We kunnen heel goed een minister van Buitenlandse Zaken de buitenlandse kwesties laten doen. We hadden vroeger Luns, die deed dat ook uitstekend."

Over de verkiezingscampagne maakt ze zich geen zorgen. "Alle spandoeken liggen nog in de schuren, die kunnen morgen weer in de weilanden staan. Wij rollen gewoon door van de ene campagne in de andere. We gaan gewoon door met waar we mee bezig waren."

Van der Plas reageerde in Maastricht voor een camera, bekijk haar reactie hier:

Haagse bronnen: Rutte gaat straks ontslag aanbieden

Het is zo goed als zeker dat Rutte vanavond bij de koning het ontslag van zijn kabinet gaat aanbieden. Dat betekent dat het kabinet demissionair doorgaat en er geen andere constructie, zoals een rompkabinet of een lijmpoging, gezocht wordt om verder te regeren.
Koning Willem-Alexander is trouwens op vakantie. Het is niet duidelijk of hij voor het bezoek van Rutte terugkomt of dat het ontslag op een andere wijze wordt aangeboden.

Binnenhof loopt langzaam vol na val kabinet

Bij het Binnenhof hebben zich tientallen mensen verzameld in afwachting van de aftocht van kabinet-Rutte IV. "Ik las net dat het gevallen was. Ik zei: 'We gaan even naar het Binnenhof, we gaan even kijken'", zegt een vrouw.

Een andere man laat weten dat de val van het kabinet voor hem onverwachts kwam. "Ik vind het vooral mysterieus waarom de VVD zo hard op dit dossier bleef drukken", zegt hij.

VVD-minister Adriaansens: 'Echt balen, zonde'

Inmiddels komen ministers aan bij het ministerie van Algemene Zaken waar vanavond een extra ministerraad is. VVD-minister van Economische Zaken en Klimaat Micky Adriaansens noemt de val "vreselijk". "Het is een teleurstelling. Echt balen, zonde. Het was een goede ploeg". Andere ministers zijn zwijgzamer en willen eerst horen wat er precies gebeurd is.

VNO-NCW en MKB-Nederland: 'Problemen mogen niet blijven liggen'

VNO-NCW en MKB-Nederland zijn teleurgesteld over de val van het kabinet. Volgens de organisaties loopt Nederland "op diverse terreinen vast". "Dat vraagt om slagvaardigheid en vooral om snelle uitvoering van al het beleid dat bijvoorbeeld ten aanzien van klimaat en energie al is gemaakt. We mogen daar onder geen beding verdere vertraging oplopen."

Ook de problemen op het gebied van koopkracht, arbeidsmarkt, woningbouw en stikstof mogen niet blijven liggen tot er een nieuw kabinet is, stellen VNO-NCW en MKB Nederland. "We gaan er dan ook van uit dat wetgeving voor en uitvoering van belangrijke dossiers doorgezet worden nu het kabinet demissionair is. Hetzelfde geldt voor de besluiten die nodig zijn in verband met de oorlog in Oekraïne."

Gezamenlijk besluit, maar sleutel lag bij ChristenUnie

Rutte heeft nog geen toelichting gegeven op de val van zijn kabinet, maar ondertussen druppelt er steeds meer informatie naar buiten over wat er gebeurd is in de Trêveszaal. Het nieuwste voorstel van staatssecretaris Van der Burg om bij een te grote asielinstroom de gezinshereniging tijdelijk te beperken, was voor de ChristenUnie ook onaanvaardbaar "De sleutel lag bij de ChristenUnie. Het beperken van gezinshereniging was hun rode lijn", zegt politiek verslaggever Xander van der Wulp. "Maar daarna blijkt wel dat het een gezamenlijke conclusie is geweest."

Natuurorganisaties: nu actie nodig, 'Klimaatcrisis kan niet wachten'

Voor de natuur is het geen goed nieuws dat het kabinet is gevallen, laat Natuurmonumenten weten in een reactie aan persbureau ANP. "Nederland snakt naar oplossingen, bestuurlijke lef en daadkracht. Zo ook de natuur."

Volgens Greenpeace was het kabinet-Rutte IV "een totale mislukking op gebied van natuur en stikstof". Volgens de actiegroep is er nu ingrijpen nodig. "De klimaatcrisis kan niet wachten op Den Haag. Nieuwe verkiezingen gaan maanden duren, dat duurt allemaal echt te lang."

Asieladvocaat: misschien wel goed nieuws voor IND en rechtspraak

Asieladvocaat Bart Toemen noemt het "misschien wel goed nieuws" voor de Immigratie en Naturalisatiedienst en het justitieel apparaat dat het kabinet is gevallen.

Het plan dat op tafel lag voor de invoering van een stelsel met twee soorten asielzoekers, met verschillende regels voor gezinshereniging, zou voor beide organisaties een grote belasting hebben opgeleverd in verband met de uitvoering en de beroepsprocedures voor afgewezen herenigingsaanvragen.

Boerenactiegroepen blij met val kabinet

Actiegroepen van boeren reageren positief op de val van het kabinet. Mark van den Oever, voorman van actiegroep Farmers Defence Force, laat weten "door het dolle heen" te zijn. "De acties zijn voorlopig van de baan. We kunnen ons opmaken voor een nieuwe verkiezingsronde. We hebben vier jaar gevochten om dit voor elkaar te krijgen en nu is het eindelijk zo ver. We hopen dat de BBB groot wordt en dat de boereninvloed gaat stijgen."

Ook Bart Kemp van Agractie vindt het "een goede zaak" dat het kabinet is gevallen. "Het kabinet heeft voor grote commotie gezorgd op het gebied van stikstof en landbouw. Er was geen draagvlak." Agractie wil een "reset". "En dat komt op deze manier dichterbij." Ook hij hoopt dat BBB een belangrijke rol gaat spelen in een nieuw kabinet.

Kijk: terugblik op 1,5 jaar Rutte IV 'regeringsperiode vol verdeeldheid'

PvdA-leider Kuiken: bedroevende spelshow

Het is een trieste dag omdat het eigen belang gaat voor het landsbelang, zegt PvdA-fractievoorzitter Kuiken in een reactie op de val van het kabinet. Daarmee komt er volgens haar een eind aan 2,5 jaar van "ruzie en diepe verdeeldheid". Ze noemt het "tamelijk bedroevend hoe we naar een slechte spelshow hebben zitten kijken". Het is nu volgens haar tijd voor een groene keuze. Met welke lijsttrekker haar partij de verkiezingen ingaat wordt volgens haar op korte termijn beslist. Verkiezingen zullen na het zomerreces worden gehouden, mogelijk in oktober.

SP: kabinet-Rutte creëerde meer problemen dan het oploste

De SP wil onmiddellijk na de vakantie de verkiezingscampagne opstarten.

GroenLinks-leider Klaver: 'Kabinet heeft niks voor elkaar gekregen'

Volgens GroenLinks-leider Klaver heeft "het politieke eigenbelang hoogtij gevierd" met het kabinet dat nu is gevallen. "Ze zijn niet in staat geweest om echt te doen wat nodig is voor Nederland. Er zijn alleen maar verliezers. Dat vind ik heel erg."

"Ik heb in maart na de Statenverkiezingen een motie van wantrouwen ingediend. We zeiden: regeer of stap op. Dus ik denk dat ze niks anders konden dan opstappen, maar toch vind ik dat verdrietig. Ze zijn pas twee jaar aan het werk en hebben niets voor elkaar gekregen."

Volgens Klaver moeten er nu snel verkiezingen komen "zodat er een kabinet kan komen dat doet wat nodig is voor Nederland".

Voorzitter Dijksma namens Nederlandse gemeenten: val is onbezonnen

Volgens voorzitter Sharon Dijksma van de Vereniging van Nederlandse Gemeenten is de val van het kabinet in een woord samen te vatten: "Onbezonnen".

De lijst met grote maatschappelijke problemen is volgens haar te lang om nu te stoppen met het de coalitie. "Denk daarbij aan het enorme tekort aan betaalbare woningen, de noodzakelijke energietransitie en het versterken van bestaanszekerheid."

Extra ministerraad om 21.30 uur

Op het ministerie van Algemene Zaken is straks een extra ministerraad om te praten over de val van het kabinet. Niet alle bewindslieden zullen erbij kunnen zijn, sommigen doen mee via een online verbinding. Na de bijeenkomst is er een persconferentie van demissionair premier Rutte.

'Rutte nam financiële zorgen mensen niet weg'

FNV-voorzitter Tuur Elzinga betreurt de val van het kabinet niet. "Rutte IV was vooral een kabinet dat er maar niet in slaagde structureel iets te doen aan de uitzichtloze en onzekere situaties bij veel mensen thuis", zei hij tegen persbureau ANP. "Terwijl er al twee jaar op rij recordwinsten worden gemaakt, zijn zij al werkend armer geworden."

Kijk live naar extra tv-uitzending val van het kabinet

Op NPO1 is een extra tv-uitzending over de val van het kabinet.

Diverse Kamerleden reageren

Verschillende Kamerleden reageren op Twitter op de val van het kabinet. Geert Wilders (PVV) hoopt dat er snel verkiezingen komen. Wybren van Haga (BV NL) vindt dat het tijd is voor "een frisse wind". Ook JA21 laat weten klaar te zijn voor verkiezingen.

Kijk video: aankondiging val kabinet 'met hobbels'

Xander van der Wulp: 'Geen gelukkig huwelijk'

Politiek verslaggever Xander van der Wulp zegt dat de val van het kabinet snel is gegaan. De VVD voerde deze week, tot verbazing van coalitiepartners CDA, D66 en ChristenUnie, de druk op om het Nederlandse asielbeleid veel strenger te maken. "Het huwelijk was altijd al niet gelukkig. Het kwam tot stand na een hele lange formatie en de oorlog in Oekraïne heeft nog voorkomen dat ze misschien eerder zijn gevallen. Maar de diepe meningsverschillen over het asielbeleid, zijn ook voor VVD-leider Rutte de reden om deze samenwerking toch te stoppen."

Kijk live naar de deur tot de onderhandelaars naar buiten komen

Komen er nieuwe Tweede Kamerverkiezingen?

Als het vormen van een rompkabinet of een lijmpoging niet lukt, zullen er nieuwe Tweede Kamerverkiezingen komen, maar dat zal nog wel even duren. In principe moeten na de val van een kabinet binnen 90 dagen verkiezingen komen, maar een reces - de vakantie van de Tweede Kamer - mag daarbij opgeteld worden. De verwachting is dat er dan ergens in oktober gestemd gaat worden, in ieder geval na Prinsjesdag.

Hoe nu verder: lijmen of een rompkabinet?

Niemand kan dat op dit moment met zekerheid zeggen wat er nu precies gaat gebeuren. Er circuleren allerlei varianten. Allereerst zouden VVD, D66 en CDA verder kunnen gaan in een zogenoemd rompkabinet. Dat is een minderheidskabinet dat verder gaat als een van de partijen bij een kabinetscrisis uit het kabinet stapt. Het kan alleen als daar steun in de Tweede Kamer voor is.
Als D66 niet wil meedoen met zo'n rompkabinet, kunnen ook VVD en CDA alleen verder. Het probleem is wel dat de kans klein is op voldoende steun in de Tweede Kamer.
Een lijmpoging zou ook nog kunnen; dan wordt een informateur benoemd die kijkt of de vier partijen toch weer samen verder willen. De kans op succes is minimaal, want het onderlinge vertrouwen, zeker tussen de ChristenUnie en de VVD is behoorlijk beschadigd en de standpunten over de asielaanpak lopen te veel uiteen.

Het breekpunt: beperking van gezinshereniging

Het breekpunt draait om gezinshereniging, het naar Nederland halen van de familie van vluchtelingen die in Nederland asiel hebben aangevraagd. De VVD wil het voor een bepaalde groep vluchtelingen moeilijker maken om ook naar Nederland te komen. Het gaat daarbij om mensen die op de vlucht zijn voor een oorlog. Alleen asielzoekers die persoonlijk worden bedreigd, bijvoorbeeld om hun geaardheid of politieke vluchtelingen mogen hun familie hierheen laten komen wat de VVD betreft.

Voor de ChristenUnie is het beperken van de gezinshereniging de rode lijn, waar, zo waarschuwen ze al dagen, de VVD niet overheen moet gaan. De VVD doet dat wel, omdat de liberalen denken dat dit een goede manier is om te voorkomen dat er te veel asielzoekers naar Nederland komen.

Het kabinet Rutte IV is gevallen

Het kabinet-Rutte IV is na 1 jaar en 178 dagen gevallen. Het is het derde kabinet onder VVD-leider Rutte dat de eindstreep niet haalt. In dit liveblog houden we alle ontwikkelingen bij. De vier partijen konden het niet eens worden over een strenger asielbeleid.