Angst in westelijke regio van Sudan: ‘Geen gebrek aan wapens en milities in Darfur’

• Elles van Gelder

  correspondent Afrika

Niet alleen in Khartoem wordt er sinds dit weekend gevochten, ook in Darfur, een regio die al heel lang te maken heeft met geweld, woedt de strijd tussen het Sudanese regeringsleger en de Rapid Support Forces (RSF). De angst is dat lokale rebellengroepen en milities daar de chaos gaan gebruiken en hun eigen vetes uitvechten.

"Onze vrouwen liggen onder hun bed te huilen," vertelt de lokale journalist Abdelmonim vanuit Al-Fasher, in het noorden van Darfur. Hij is thuis met zijn vrouw en drie kleine kinderen. "Het is nu even rustig, maar vanochtend werd hier ook nog gevochten. Er zijn zoveel bommen. We weten niet waar dit heen gaat. We hebben weinig informatie en geen elektriciteit."

Mohammed Musoke, operationeel manager Sudan van Artsen zonder Grenzen, zegt dat zijn organisatie in de regio nog één functionerend ziekenhuis heeft, ook in Al-Fasher, waar ze veel burgers zien binnenkomen met schotwonden door kruisvuur, ook kinderen. "We hebben tot nu toe 279 burgers behandeld en 44 zijn er overleden. En dit zijn alleen nog de burgers die ons kunnen bereiken. We behandelen mensen op gangen en op de grond. Onze artsen zijn uitgeput."

Lange geschiedenis van geweld

Waar de meeste stedelingen in Khartoem geen geweld gewend zijn, is het voor de burgers in Darfur een volgend pijnlijk hoofdstuk in een lange geschiedenis van geweld.

Het was in deze westelijke regio, tien keer zo groot is als Nederland, dat tijdens het leiderschap van dictator al-Bashir tussen 2003 en 2009 honderdduizenden mensen op stelselmatige wijze om het leven zijn gebracht door de Janjaweed. De Janjaweed bestond uit nomadische Arabieren en werd door de Sudanese regering opgezet om te vechten tegen etnisch-Afrikaanse opstandelingen, die zich verzetten tegen hun centrale regering, omdat ze achtergesteld werden.

De leider van de RSF, een van de twee partijen in het huidige conflict, generaal Mohamed Hamdan Dagalo, alias Hemedti, groeide op in Darfur en klom op in de Janjaweed. Later werd die Janjaweed omgevormd tot de RSF.

"Ik ben in het westen van Darfur, daar is het momenteel rustig,' vertelt Abeed Youssef. Hij was gouverneur van de staat Centraal-Darfur onder de regering-Hamdok, die van eind 2019 tot eind 2021 premier was, totdat de twee generaals die nu vechten een staatsgreep pleegden. "De RSF heeft hier het vliegveld in handen. Maar in andere delen van Darfur wordt gevochten en we krijgen ook vele berichten over plunderingen."

Onopgeloste conflicten

Youssef vreest dat de strijd in Darfur een etnisch conflict kan worden. En dan vooral dat Sudanese milities van Arabische afkomst aanvallen gaan plegen op etnisch Afrikaanse burgers, zoals in het verleden. Tot nu toe zijn de gevechten er tussen het leger en de RSF, maar dat zou kunnen veranderen. "Er zijn hier nog veel onopgeloste conflicten en er is veel haat. De strijd hier kan zich heel anders ontwikkelen dan in Khartoem. We hebben geen gebrek aan wapens en milities in dit deel van het land."

Ook Sudan-deskundige Anette Hoffmann van Clingendeal maakt zich daar zorgen over. "Er zijn genoeg bewapende bewegingen die in Darfur aan het kijken zijn waar deze machtsstrijd naartoe gaat. Onder al-Bashir is etnisch geweld aangewakkerd en het doemscenario is dat dit weer kan gebeuren. Ik denk dat andere gewapende groepen aan het kijken zijn wie het sterkste is en dan partij kiezen."

Musa Hilal

Ze maakt zich ook zorgen om de traditionele leider en krijgsheer Musa Hilal, die eigen gewapende strijders heeft in Darfur en beschuldigd wordt van grote wreedheden jegens burgers. "Musa Hilal was net als Hemedti een belangrijke Janjaweed-leider maar werd in 2013 door al-Bashir opzij geschoven toen de RSF werd gevormd. Ook de grootste goudmijn van Musa Hilal in Darfur werd toen door al-Bashir aan Hemedti overgedragen. Hilal is een aartsvijand van Hemedti en zal hem niet verwelkomen als die zich op een bepaald moment naar Darfur terug gaat trekken."

Hoffmann zegt dat de meeste RSF-strijders momenteel in Khartoem zijn. "We denken dat ze zo'n 100.000 manschappen hebben en dat die voor een groot deel naar de hoofdstad zijn getrokken, maar daar hebben we niet goed zicht op."

Weinig internationale ogen

Volgens Youssef is het ook een goede plek voor de RSF omdat het aan de grens ligt met Libië, Tsjaad en de Centraal Afrikaanse Republiek, en mogelijke bevoorradingsroutes. Libië ontkende vandaag een van de partijen in het conflict te steunen. Ook heeft de RSF er economische belangen, zo heeft RSF-leider Hemedti er dus een goudmijn en werkt hij ook samen met de Russische Wagner-groep in dit gebied.

Ondertussen zijn er weinig internationale ogen op Darfur gericht. VN-vredesmissie Unamid trok zich in 2020 terug uit Darfur. Youssef zegt dat er ook op lokaal niveau naar oplossingen wordt gezocht en ze proberen te onderhandelen over tijdelijke staakt-het-vuren. Hij blijft hoop houden, maar denkt ondertussen dat een verdere escalatie in Darfur bijna onvermijdelijk is. "Het is een kwestie van tijd."