Hulp aan Syrië politieke en logistieke puzzel, pleidooi voor openen grenzen

• Bas Damoiseaux

  redacteur online

De internationale hulp na de aardbevingen is in Turkije al een paar dagen op gang, maar in het eveneens zwaar getroffen Syrië is daar nauwelijks sprake van. Gisteren kwam voor het eerst sinds de aardbevingen een hulpkonvooi van de Verenigde Naties aan in het noorden van Syrië, en vandaag volgden er meer. Maar voorlopig is dat een druppel op een gloeiende plaat, zeggen deskundigen.

Grootste probleem is dat Syrië tijdens de al ruim tien jaar durende burgeroorlog is opgedeeld in gebieden waar verschillende groeperingen de macht hebben. En dat geldt ook voor de nu getroffen regio in het noordwesten. Een deel valt onder het gezag van president Assad, maar een groot deel is in handen van de oppositie. Dat maakt het leveren van hulp gecompliceerd, zowel politiek als logistiek.

Twee opties

Op dit moment zijn er twee opties om hulpgoederen Syrië binnen te krijgen. Een ervan is om het via de Syrische overheid in Damascus te regelen, maar westerse landen willen liever geen zakendoen met het Assad-bewind, waartegen veel sancties lopen. Bovendien is het maar de vraag of de regering de hulp doorstuurt naar alle slachtoffers in het rampgebied.

"Het regime zegt: wij zorgen er wel voor", zegt Joost Hiltermann, Midden Oosten-deskundige bij de denktank International Crisis Group. "En dat zal best gelden voor de omgeving van Aleppo, die in handen van Assad is. Maar het is onduidelijk of de hulp ook terechtkomt bij zijn tegenstanders rond Idlib."

Journalist Fernande van Tets, die jaren in Syrië werkte, heeft daar haar twijfels over. "Assad heeft hulp aan opstandelingen altijd actief tegengehouden", zegt ze in het NOS Radio 1 Journaal. "Het is juist zijn techniek om mensen af te snijden van hulp. Hij ziet ze als terroristen die geen hulp verdienen."

Van Tets wijst erop dat er wel al hulp in de hoofdstad Damascus is aangekomen, bijvoorbeeld uit Iran, Algerije en de Verenigde Arabische Emiraten. "Maar de situatie is het schrijnendst in het noordwesten, in delen waar Assad de macht niet heeft."

De enige andere optie om de getroffen slachtoffers in opstandelingengebied te bereiken, is via de Turks-Syrische grens. Een VN-resolutie maakt het mogelijk om hulp het land in te krijgen via één grensovergang, maar juist die overgang was door de aardbeving onbegaanbaar geworden. Gisteren konden voor het eerst zes vrachtwagens de gerepareerde grens oversteken.

"Maar daar zaten geen medicijnen bij, of gereedschappen om te graven", zegt Jasper Kuipers. Hij is directeur van Dokters van de Wereld, een hulporganisatie die actief is in het getroffen gebied. "Het komt echt ontzettend traag op gang. Collega's ter plaatse geven aan dat er echt veel meer nodig is."

Dokters van de Wereld heeft in het getroffen gebied negen klinieken, waarvan er acht operationeel zijn. Er zijn echter nog maar medicijnen voor een paar dagen. Bovendien zijn wegen en bruggen grotendeels verwoest, waardoor gewonden moeilijk te vervoeren zijn.

Hulpverlener Kuipers vreest voor een nog grotere ramp als er niet snel voedsel en schoon drinkwater komt. "Als mensen uit wanhoop vervuild water gaan drinken, is de humanitaire catastrofe niet te overzien", zegt hij. "Dan kunnen ziektes als cholera zich makkelijk verspreiden."

Kuipers pleit er dan ook voor dat er "acuut" meer grensovergangen opengaan voor VN-hulp, iets waarvoor het Wereldvoedselprogramma van de Verenigde Naties vandaag ook een pleidooi hield. Maar zo gemakkelijk gaat dat niet.

"De VN-resolutie gaat maar over één grensovergang", zegt deskundige Hiltermann. "En Rusland heeft als bondgenoot van Assad gezegd dat het niet wil dat er meer overgangen worden gebruikt voor VN-hulp." De kans is dan ook reëel dat Rusland het uitbreiden van de VN-hulp blokkeert, maar zeker is dat volgens Hiltermann niet.

"De Russen lagen bij de VN altijd dwars omdat ze de legitimiteit van het regime van Assad niet wilden ondermijnen", zegt hij. "Maar hier speelt iets anders, namelijk een humanitaire kwestie. Wellicht dat ze na deze verwoestende aardbeving anders beslissen."