'Als we nóg een energiecentrale verliezen, kan Oekraïne het niet meer opvangen'

• Gidi Pols

  redacteur Economie

• Lisa Schallenberg

  redacteur Economie

Met de inname van de kerncentrale Zaporizja hebben de Russen nu de controle over 20 procent van de elektriciteitsproductie van Oekraïne.

Het lijkt een bewuste strategie van Rusland om Oekraïne zoveel mogelijk afhankelijk te maken van Rusland voor energie, zegt Georg Zachmann, energie-onderzoeker bij de Brusselse denktank Brueghel. Zachmann heeft jarenlang de Oekraïense overheid geadviseerd op het gebied van energiebeleid.

Volgens de Oekraïense energieproducent DTEK draait nog een van de zes reactoren van de getroffen kerncentrale. "Om het verlies te compenseren hebben we de productie in kolencentrales in het westen van Oekraïne vandaag opgeschroefd", zegt DTEK-topman Maxim Timtsjenko tegen de NOS.

DTEK is een van de grootste energieproducenten van het land, maar niet de eigenaar van de veroverde kerncentrale. Eerder deze week werd wel een kleinere elektriciteitscentrale van DTEK ingenomen in het oosten van Oekraïne. "En er is ook een kleine elektriciteitscentrale verwoest, met mensen er nog in. Dus in totaal zijn er drie centrales verloren gegaan", zegt Timtsjenko.

Het verontrust Timtsjenko dat Rusland de laatste twee dagen veel energie-infrastructuur aanvalt. "Als we nóg een grote centrale verliezen kunnen we dat niet meer opvangen." Burgers moeten zich dan opmaken voor stroom en gas op rantsoen. "Alles om een nationale black-out te voorkomen."

Belangrijkste energiebron

Zaporizja is de grootste kerncentrale in Oekraïne en Europa, en belangrijk voor de elektriciteitsvoorziening van het land. Zoals je in de grafiek hieronder kan zien is kernenergie ook voor de totale energievoorziening belangrijk: het is de derde belangrijkste bron van energie in het land, blijkt uit onderzoek van het Internationaal Energie Agentschap in 2019.

De belangrijkste energiebron voor Oekraïne is steenkool. En daar zal Oekraïne nu veel meer van nodig hebben, zegt Zachmann. "Als deze kerncentrale geen elektriciteit meer opwekt voor het Oekraïense systeem, dan moet Oekraïne meer kolen gaan verbranden." Bij DTEK gebeurt dat nu al.

Strategische reserves

De helft van de kolen voor de energievoorziening in Oekraïne komt uit eigen land, en de andere helft wordt geïmporteerd. Steenkool komt van oudsher met name uit mijnen in de oostelijke Donbas-regio. Maar ook die bron van energie is in Russische handen. "Na 2015 zijn we in dat gebied tien steenkoolmijnen verloren door de oorlog daar", zegt Timtsjenko. De meeste steenkool komt nu uit centraal-Oekraïne. "Ik ben bang dat onze mijnen daar nu ook een doelwit worden."

Hier liggen de kerncentrales en steenkoolgebieden in Oekraïne:

De steenkoolwinning is nog niet verminderd. Maar als dat wel gebeurt, heeft Oekraïne er al snel een probleem bij. "In de reserves zit nog genoeg steenkool voor vijftien dagen als de aanvoer stil komt te liggen", zegt Timtsjenko. Een uitwijkmogelijkheid is dan nog meer elektriciteit opwekken uit gas. Maar dat wordt in ongeveer dezelfde centraal-Oekraïense regio als steenkool gewonnen.

In het westen van Oekraïne zijn nog wel wat kolenmijnen, zegt energieresearcher Zachmann, maar die zijn klein. En alternatieve importroutes zijn beperkt. Steenkool is volgens Zachmann het makkelijkst per schip te vervoeren, maar het is op dit moment heel moeilijk om Oekraïne te bevoorraden via de havens omdat de Russen de Zwarte Zee blokkeren. Steenkool via treinen aanvoeren uit Polen is logistiek zeer moeilijk, zegt Zachmann, en duur.

"Dat maakt Oekraïne afhankelijk van Rusland voor steenkool", zegt Zachmann. "Dat wordt niet gelijk deze zomer een probleem, maar richting aankomende winter wel."

Zachmann ziet een rol weggelegd voor de EU. "Oekraïne aansluiten op het elektriciteitsnetwerk van de EU zou een reddingsboei kunnen zijn voor de energieaanvoer van Oekraïne." Ook Timtsjenko hoopt op hulp uit het westen voor het opdoemende energieprobleem.