Poetins plannen voor Oekraïne: 'Hij heeft de opvolger voor Zelensky al klaarstaan'

De oorlog in Oekraïne is onoverzichtelijk. Aan zeker drie fronten wordt gevochten, de hoofdstad Kiev staat op het punt omsingeld te worden, andere steden worden belegerd of zijn al ingenomen. Wat is Poetins plan? Bob Deen, Oost-Europa- en defensiedeskundige van Clingendael, schetst vier waarschijnlijkste scenario's.

Plan A: Kiev innemen en daar een pro-Russische regering installeren

Dit is Poetins gedroomde scenario. Kiev veroveren, president Zelensky en zijn regering afzetten (of uitschakelen) en zo snel mogelijk een pro-Russische regering installeren.

Maar dit plan loopt niet zoals Rusland had gehoopt. De weerstand van het Oekraïense leger en de bevolking is sterker dan verwacht. Het enorme konvooi dat de stad vanuit het noorden zou moeten omsingelen beweegt zich maar langzaam voort. Er zouden logistieke problemen zijn, zoals een tekort aan benzine en eten voor de manschappen.

Vooralsnog houdt Poetin aan dit scenario vast. Volgens Oekraïense media heeft hij zelfs al een opvolger klaarstaan: oud-president Viktor Janoekovitsj. "Het is heel bijzonder dat Poetin denkt dat hij hiervoor geschikt is, want hij werd eerder - twee keer zelfs - door de Oekraïners verjaagd. Maar in Poetins realiteit is hij het gelegitimeerde gezag en zijn de leiders die na hem zijn gekozen 'ondemocratisch'. Janoekovitsj past helemaal in Poetins plan om autocraten in de regio te installeren."

Plan B: Oekraïne opdelen in oost en west

Als het niet lukt om Kiev te veroveren dan kan het zijn dat Poetin zich richt op plan B: een tweedeling van het land. Oekraïne zou dan in tweeën worden opgedeeld: een westelijk deel, waarvan nog niet duidelijk is in hoeverre het onafhankelijk wordt, en oostelijk en zuidelijk deel. Hier zou een nieuwe staat komen, Novorossiya (Nieuw-Rusland), waar Rusland de dienst uitmaakt. Russische politici speculeren al jaren over een opdeling en er circuleren regelmatig kaarten, ook in door het Kremlin gecontroleerde media.

Ook van dit scenario is de vraag of het haalbaar is. Belangrijke steden in het oosten blijven weerstand bieden. Ook de voor bijna de helft Russischtalige stad Charkov, die nu al een paar dagen onder vuur ligt, heeft het Russische leger nog niet kunnen innemen. Daarbij hebben de Russen met hun aanvallen veel kwaad bloed gezet, zegt Deen.

"Waar voorheen in het oosten van Oekraïne veel Russischsprekende mensen woonden die zich cultureel verbonden voelden met Rusland, is dat sinds 2014 duidelijk minder geworden. Ook hier is veel verzet tegen de inval. En natuurlijk is het gooien van bommen op een stad de snelste manier om alle sympathie te verspelen."

Plan C: Pakken wat je pakken kan

Als ook plan B mislukt, dan zal Poetin op zijn minst in het zuiden zijn invloed willen uitbreiden en de bezette Krim en de Donbas met elkaar willen verbinden. Op het zuidelijke front is op dit moment veel beweging. Hier maakt het leger de grootste stappen. Cherson, een stad ongeveer zo groot als Utrecht, is de eerste grotere stad die door het Russische leger is ingenomen en om de belangrijke havenstad Marioepol wordt hard gevochten.

Ook bij dit scenario is het einde van de oorlog niet in zicht. Deen: "Hoe denkt Poetin om te gaan met een vijandige bevolking? Als er een marionettenregering komt in Kiev, of het land wordt opgedeeld, is de kans groot dat ze in een langdurige guerrilla-oorlog terechtkomen. Willen ze het hele oosten gaan 'zuiveren' van pro-westerse Oekraïners? Dat is natuurlijk onmogelijk."

Plan D: Een compromis zonder gezichtsverlies

Het kan zijn dat de oorlog eindigt aan de onderhandelingstafel. Al zijn daar nu nog geen tekenen die daarop wijzen. Rusland wil dat Oekraïne wordt gedemilitariseerd en dat de inlijving van de Krim wordt erkend. Onacceptabele eisen voor het Westen. Maar omdat een langslepende en niet te winnen oorlog ook voor Poetin geen goed vooruitzicht is, zou hij gedwongen kunnen worden op zoek te gaan naar een compromis waar beide partijen mee kunnen leven.