Moldavië houdt Russische 'vredesmacht' angstvallig in de gaten

• Robert Chesal

  redacteur Buitenland

Spanning, zorgen, maar ook vastberadenheid. De stemming in Moldavië wordt gedomineerd door de Russische invasie in buurland Oekraïne. De autoriteiten, internationale organisaties en gewone burgers bieden hulp aan tienduizenden vluchtelingen. Tegelijkertijd houden ze pro-Russische separatisten en zo'n 2000 Russische troepen nauwlettend in de gaten.

"Het is een gespannen situatie", zegt oud-onderminister van Buitenlandse Zaken Iulian Groza vanuit de hoofdstad Chisinau tegen de NOS. "We maken ons zorgen om de escalaties van de afgelopen dagen. Vergeet niet, we zitten er heel dichtbij."

Tegelijkertijd heerst er in Moldavië eenheid en solidariteit tegen de agressie van Rusland, zegt hij. "We hebben nu al meer dan 70.000 vluchtelingen ontvangen en verwachten dat dat aantal snel de honderdduizend passeert. De beste remedie voor paniek is om iets te doen voor je medemens."

"Het is hartverscheurend om vrouwen met kleine kinderen de grens over te zien komen", zegt Vitalie Spranceana, medewerker van het burgerinitiatief Moldova For Peace. Hij spreekt de NOS vanaf de grensovergang in Palanca, niet ver van de Oekraïense stad Odessa aan de Zwarte Zee. "Een enorm aantal mensen stroomt binnen. Niet alleen Oekraïners maar ook Azeri's en Chinezen die in Odessa woonden maar nu naar huis willen."

Moldavië is het armste land van Europa. Toch is er geen gebrek aan goedgeefsheid. Veel vrijwilligers bieden de vluchtelingen ter plekke hulp, zegt Spranceana. "Ze hebben verwarmde tenten waar ze koffie, thee en snacks uitdelen. Dat is maar goed ook, want het vriest en regent hier. Mensen worden ook meegenomen naar huis en krijgen daar onderdak. Het doet me goed om dat te zien."

Niet alleen is heel Moldavië gemobiliseerd, ook komen veel vrijwilligers elke dag aan uit het buitenland om te helpen, zegt oud-onderminister Groza. Hij is tegenwoordig directeur van de denktank Institute for European Policies and Reforms. "Ik heb net een team Israëlische hulpverleners ontmoet, er komen Deense autoriteiten kijken hoe ze kunnen helpen, andere EU-lidstaten willen ons ook ondersteunen. En een Canadees, een gewone burger, belde me op om te vragen of hij mag komen helpen. Ik zei tegen hem dat hij naar Roemenië moet vliegen en vanuit daar met de auto. Ons luchtruim is gesloten."

Sinds vorige week is in Moldavië de noodtoestand van kracht. "We laten geen luchtverkeer toe omdat de Russen met ballistische raketten schieten en dat gaat soms mis", zegt Groza. "We wilden geen burgers in gevaar laten komen."

Eerder deze week bracht de Moldavische president Sandu een bezoek aan een controlepost aan de noordgrens van het land en plaatste ze deze foto's op Facebook:

Ook Europese topdiplomaten geven Moldavië een steun in de rug. Zowel EU-buitenlandchef Borrell als secretaris-generaal Schmid van de OVSE is er momenteel op bezoek. "Onze leiders hebben de Russische agressie resoluut verworpen. Nu hebben we een duidelijk signaal nodig van Europa dat wij erbij horen", zegt Iulian Groza. "Eerder deze week zagen we de Oekraïense president Zelensky het verzoek om EU-lidmaatschap ondertekenen. Net als zij hebben we een duidelijke belofte nodig, een toekomstperspectief. Natuurlijk duurt zo'n toetredingsproces lang, maar een positief signaal zou ons nog vastberadener maken."

Pro-Russische afscheidsbeweging

De ogenschijnlijke eensgezindheid in Moldavië verbergt een sudderend conflict. In de oostelijke regio Transnistrië bestaat sinds het einde van het Sovjettijdperk een separatistische beweging die trouw zweert aan Moskou. In 1990 riep het gebied de onafhankelijkheid uit. Precies dertig jaar geleden, op 2 maart 1992, laaiden gevechten op tussen het leger enerzijds en separatisten en Russische huurlingen anderzijds.

Sindsdien zijn er rond de 2000 Russische troepen gestationeerd in Transnistrië: een 'vredesmacht' in de woorden van het Kremlin, een onwelkome bezettingsmacht volgens de regering in Chisinau. De troepen bewaken daar het grootste munitiedepot in Zuidwest-Europa.

Ondanks beloftes in de jaren 90 om de militairen terug te trekken, weigert Rusland al decennialang om dat uit te voeren. "Dat maakt ons uiteraard wel nerveus", zegt Groza. "We zien ze als een groot probleem voor de veiligheid. En wij zijn een neutraal land, dat staat in onze grondwet. Sinds de invasie in Oekraïne vorige week begon, hebben de Russische troepen geen verdachte bewegingen gemaakt. Maar we houden ze in de gaten."