'Oorlogsles' op school in Kiev: 'Kinderen niet bang maken, wel voorbereiden'

• Nanda Millenaar

"Als je opeens een hard geluid hoort, wat moet je dan doen?" Victoria Nazaruk, juf op districtsschool 309 in Kiev, kijkt om zich heen. De handen van groep 5 gaan de lucht in. "Niet in paniek raken, niet rennen, niet omkijken, niet praten en luisteren naar de juf", roepen 27 kinderen in koor.

Het is niet de eerste keer dat ze dit rijtje opnoemen. Sinds de spanningen met buurland Rusland weer zijn opgelopen, krijgen de kinderen elke week les in wat ze moeten doen als er een conflict komt. Het is onderdeel van een nationaal plan: kinderen voorbereiden op een luchtaanval of gevechten.

"We hopen dat het niet gebeurt, maar we weten het nooit zeker", zegt Nazaruk. "We moeten ons voorbereiden. Het is belangrijk dat ze in ieder geval op papier weten wat ze moeten doen." Door het elke week te herhalen, hoopt ze dat het beklijft bij haar klas vol 8- en 9-jarigen.

Onze verslaggever ging kijken in de klas én in de schuilkelder:

In de Oekraïense hoofdstad oogt het leven normaal, ook nu het crisis is in het oosten van het land. Mensen gaan naar hun werk, kinderen gaan naar school. In de avondspits staan er files en de restaurants zitten vol. De oorlog is ver weg, zo'n 700 kilometer naar het oosten. Maar in de hoofden van de mensen wonen spanning en angst.

Olga Timosjenko voelt de spanning in haar lijf. Ze was directeur van een school in Jevpatorija op de Krim, tot Rusland het schiereiland in het voorjaar van 2014 annexeerde. "De sfeer veranderde. Lesgeven in het Oekraïens mocht niet meer, de school moest Russisch worden", vertelt Timosjenko. Ze vertrok naar Kiev. "Ik had die school zelf opgebouwd, maar ik was bang dat me iets zou overkomen of dat ze me zouden oppakken en dat ik zou verdwijnen. Dat gebeurde toen met mensen die als pro-Oekraïne werden gezien."

Nu is ze directeur van districtsschool 309, een groot wit gebouw op de linkeroever van de Dnjepr. Ze ziet het als haar taak haar leerlingen voor te bereiden op wat mogelijk komen gaat. "In 2014 waren we in paniek, we wisten niet wat ons te wachten stond. Nu, na acht jaar oorlog, zijn we voorbereid. We weten wat we moeten doen." Naast haar bureau staat een rugzak, met een zaklantaarn en een zakmes, water en een radio.

Schuilkelder voor 1700 leerlingen

Aan de zijkant van de school gaat een trap naar beneden. Achter een stalen deur zit de technische ruimte. Althans, dat was het: afgelopen zomer is die gerenoveerd en omgebouwd tot schuilplaats voor de kinderen. "Want we voelen de dreiging van Rusland."

In de kelder is ruimte voor bijna 1700 leerlingen, elke klas heeft z'n eigen plek. Daarnaast is er een lokaal ingericht, voor militaire les. Aan de muur hangen wapens, er staat een kast met gasmakers en handgranaten en er is een schietbaan. Vanaf hun 15de krijgen de leerlingen hier van veteraan Vital Chekmeinov een soort militaire training. "We willen onszelf kunnen verdedigen. Daar draait het hier om", zegt hij.

De Defense of Ukraine-les is onderdeel van het curriculum. "We bereiden de jongens voor op het leger en leren de meisjes dat ze kunnen helpen, door zich bijvoorbeeld aan te sluiten bij de medische dienst."

Zo zien de ruimtes eruit:

Boven, in de lichtroze gang, hangt een poster met de portretten van tientallen mannen. Ze zijn omgekomen bij de Maidan-revolutie in 2014, waarbij de pro-Russische president Viktor Janoekovitsj werd afgezet. Even verderop is een muurschildering met de tekst: Verander je taal in Oekraïens. En de kleurplaten van groep 5 zijn afbeeldingen van de kaart van Oekraïne, inclusief de Krim.

"Wij vertellen onze leerlingen dat we tegen oorlog zijn, maar dat we wel voorbereid moeten zijn en dat we ons moeten verdedigen. Wij zijn niet anti-Russisch", zegt schooldirecteur Timosjenko. "Er zitten ook Russisch sprekende kinderen op deze school en dat is geen enkel probleem. Wij zijn tegen het Russische regime, niet tegen het Russische volk."

'Niet bang maken'

Voor de kleintjes proberen ze de les luchtig te houden. "We letten op ons taalgebruik, we willen ze niet bang maken", zegt juf Victoria Nazaruk. "Zo zeggen we geen aanval, maar harde knal en we brengen een bezoek aan de kelder, dat noemen we geen training."

Paulina en Vladik luisteren aandachtig. Nee, ze zijn niet bang, zeggen ze allebei. De les is leuk. "Ik leer allemaal nieuwe dingen", aldus de 8-jarige Vladi. Zou hij toch niet liever buiten gaan voetballen? "Nee hoor, want ik hou van tennis."

Ondertussen staan de leerlingen voor in het lokaal, bij een Mars-module die ze hebben gebouwd van legoblokjes. "Zo laten we de kinderen nadenken over wat een mens nodig heeft om te overleven", legt Nazaruk uit. "Water, voedsel en veiligheid."