Er dreigt al enige tijd een gastekort en het conflict tussen Rusland en de NAVO over Oekraïne dreigt het er niet beter op te maken. Inmiddels is het kabinet bezig met noodscenario's voor het geval er daadwerkelijk een gastekort optreedt. Wat zijn de opties? Biedt de Groningse bodem bijvoorbeeld soelaas, zoals hier en daar wordt gezegd? In het Groningenveld zit nog ruim 450 miljard kuub gas.
De speculaties over meer gaswinning in Groningen leiden tot boze reacties in het aardbevingsgebied, waar bewoners de problemen meer dan beu zijn.
Volgens minister Jetten voor Klimaat en Energie is de kans klein dat het Groningen-gas wordt aangesproken op het moment dat Rusland de gastoevoer naar Europa stopzet. Er is nog genoeg gas op voorraad in Nederland, zei hij deze week. Wel voegde hij toe dat "je op alle scenario's moet zijn voorbereid".
Hij sluit de Groningen-optie dus niet uit, maar het is de vraag of die zo logisch is. Want in het verleden zijn allerlei alternatieven opgetuigd, juist omdat er al rekening mee werd gehouden dat het gas uit Groningen niet lang meer beschikbaar zou zijn.
Met de eindigheid van het Groningenveld wordt al rekening gehouden sinds de start van de gaswinning in 1962. Aanvankelijk wilde Den Haag het gas zo snel mogelijk verkopen, omdat het gezien werd als een overgangsbrandstof naar kernenergie. Er kwamen exportcontracten met Italië, België, Frankrijk en Duitsland. Om sommige bedrijfstakken te steunen, zoals de glastuinbouw, kregen zij het gas voor een lage prijs.
Kerncentrales en LNG
Het plan was toen om 35 kerncentrales te gaan bouwen. Die kerncentrales zijn er niet gekomen. Wel is er voor ruim 8 miljard euro een gasrotonde aangelegd, een systeem van opslagen en buizen waarmee gas via Nederland naar andere Europese landen kan worden verhandeld.
Ook is er een LNG-terminal gebouwd in de Rotterdamse haven om bij een tekort aan gas als backup te dienen. Die terminal werd in 2011 opgeleverd en stond jarenlang leeg. Nu is hij volop in gebruik, voor de Nederlandse maar ook de buitenlandse gasmarkt. Het vloeibare gas komt via schepen uit verschillende landen. Het zijn nu vooral de Amerikanen die voor veel geld het gas aan Europa slijten.
En dan zijn er nog de ondergrondse gasopslagen. In Nederland zijn dat er vijf, maar in andere Europese landen zijn het er meer dan honderd. Komt een land gas tekort, dan kan het daarop een beroep doen, dankzij Europese samenwerking. Als hier geen bestaand contract voor ligt, kan dat wel alleen in uiterste noodgevallen.
Eenpansgerechten
De voorwaarden hiervoor hebben de Europese lidstaten in 2018 vastgelegd in het zogeheten solidariteitsmechanisme. Idee is dat het warmhouden van huishoudens prioriteit heeft: zij gaan als laatste van het gas af. Ook stadsverwarmingsinstallaties mogen blijven draaien, omdat zij ook huizen verwarmen. Daarnaast hebben essentiële sociale diensten, zoals ziekenhuizen, prioriteit.
Lidstaten mogen het solidariteitsmechanisme alleen aanspreken als ze zelf al zeer vergaande maatregelen hebben genomen om het gasverbruik te verminderen. In elk land ligt daarvoor een noodplan, in Nederland is daarvoor in 2019 het Bescherm- en Herstelplan Gas opgesteld.
Daarin staat dat de eerste stap is dat iedereen gevraagd wordt om minder gas te gebruiken. Huishoudens kunnen dan bijvoorbeeld de thermostaat lager zetten, of alleen eenpansgerechten koken:
Laatste stap in dat noodplan is het afkoppelen van bedrijven van het gas. Het ministerie van Economische Zaken beslist in dat geval wie daarvoor als eerste aan de beurt is. Om daarop voorbereid te zijn, wordt nu met zestig grootverbruikers overlegd, zo werd vandaag bekend.
In andere lidstaten liggen soortgelijke noodplannen. Alleen als die ten uitvoer zijn gebracht, kunnen ze aanspraak maken op de gasopslagen in de Europese Unie. Die opslagen hadden overigens voller kunnen zijn, maar vanwege de aanhoudend hoge gasprijs is er minder ingekocht.
Andere gasvelden
Dan is er nog de optie om naar andere gasvelden in Europa te kijken. In Duitsland zijn bijvoorbeeld ook nog gasvelden met laagcalorisch gas, zoals in Groningen. Ook dat zou nog gewonnen kunnen worden.
