NPO-directeur Leeflang over DWDD: 'Hoe heeft dit 15 jaar lang zo kunnen gaan?'

NPO-voorzitter Frederieke Leeflang maakt zich zorgen over het huidige werkklimaat bij de publieke omroep. Naar aanleiding van de onthullingen van de Volkskrant over misstanden bij de De Wereld Draait Door vraagt ze zich af: "Hoe heeft dit vijftien jaar lang zo kunnen bestaan?" Leeflang vindt dat er nog veel vragen zijn, en wil dan ook onderzocht hebben waar het is misgegaan.

Volgens Leeflang geven de publicaties van de Volkskrant aanleiding om de zaak dieper uit te zoeken. "Ik denk juist in dit soort situaties dat je altijd moet kijken naar meerdere kanten, daarom is onderzoek van belang. Je kijkt niet alleen naar wat er met de betrokken medewerkers is gebeurd, maar ook: hoe heeft het zover kunnen komen dat een presentator dit gedrag heeft kunnen vertonen."

In Nieuwsuur zei Leeflang vanavond dat de NPO vooralsnog geen signalen heeft gekregen van grensoverschrijdend gedrag bij andere programma's van de publieke omroep. Bekijk het hele gesprek met de NPO-voorzitter:

Eerder vandaag werd duidelijk dat de NPO een onderzoek instelt naar het grensoverschrijdende gedrag bij het programma van Matthijs van Nieuwkerk.

Volgens Leeflang was zij niet eerder op de hoogte van de het werkklimaat omdat zij pas sinds januari van dit jaar voorzitter van de publieke omroep is. Ze stelt vast dat er destijds niet adequaat is gehandeld. "Ik vraag me af waarom het zolang door heeft kunnen gaan want er zijn zeker signalen geweest, lees ik in de Volkskrant."

Wie daarvoor verantwoordelijk is, kan Leeflang naar eigen zeggen nog niet zeggen. "Daar is het nu echt te vroeg voor. We moeten heel goed kijken wat er daadwerkelijk is gebeurd, en wat we anders hadden kunnen doen."

The Voice

Afgelopen juni trok de Raad voor Cultuur nog aan de bel over grensoverschrijdend gedrag in de cultuur- en mediasector. In een rapport omschreef het orgaan zulk gedrag als "een hardnekkig en urgent probleem" in de sector. "Het oplopend aantal meldingen van de afgelopen tijd laat alleen het topje van de ijsberg zien", aldus de Raad.

Het adviesorgaan onderstreepte nadrukkelijk dat grensoverschrijdend gedrag niet alleen over seksueel gedrag gaat, maar ook over pestgedrag, racisme en seksisme. "Dit is kennelijk de tijd waarin onthullingen naar boven komen", aldus Leeflang, die verwijst naar DWDD, maar ook naar misstanden bij The Voice of Holland.

Over mogelijke consequenties wil zij niets kwijt. De NPO-voorzitter wil eerst weten wat er "daadwerkelijk is gebeurd". Dat geldt voor de rol van Van Nieuwkerk, maar ook voor de top van de omroep en de NPO. Daaronder valt onder meer de huidig directeur video van de NPO, Frans Klein. Hij was als mediadirecteur van de VARA jarenlang verantwoordelijk voor DWDD. Leeflang: "Dat dit speelde, had ik van hem wel willen weten ja."

'Blijft een mooi programma'

Van Nieuwkerk was lange tijd de enige presentator van het populaire programma, dat werd uitgezonden van 2005 tot 2020. In de beginperiode was Vera Keur voorzitter van de VARA (1995 tot 2009). Later ging die omroep samen met BNN. Keur zegt niet van de omvang van de misstanden te hebben geweten, zij denkt dat ze vooral na 2011 plaatsvonden.

Volgens Keur had omroepbaas Klein destijds veel contact met de eindredacteur van het programma, Dieuwke Wynia. Zij leidde de redactie vanaf 2008. "Hij zei dat er productieproblemen waren en dat Matthijs niet de makkelijkste presentator was. Maar daar was hij niet de enige in. Wij wisten dat als presentatoren onder druk staan, het moeilijk voor ze is om zich altijd goed te gedragen."

Cees Korvinus, oud-directeur van BNNVARA (2009-2011), ontkent de signalen eerder gehoord te hebben. "In mijn tijd heb ik er niets over gehoord. Als ik dat toen geweten had en klachten of meldingen had gehoord, dan was er zeker met Matthijs gesproken."

"Er zijn situaties geweest die echt niet konden", zegt Korvinus nu op basis van de berichtgeving in de Volkskrant. "Aan de andere kant: DWDD heeft ook echt wat neergezet. De Wereld Draait Door blijft een heel mooi programma. Dat moeten we niet vergeten."

Dat het programma destijds niet is gestopt, zegt Korvinus wel te snappen. "Het gebeurt niet zo snel dat je een gouden programma stopt. Er hangt veel van zo'n programma af."

Onderzoek en actieplan

Volgens Janke Dekker van meldpunt Mores bestaat er geen twijfel over: de leiding van BNNVARA is destijds tekortgeschoten. Maar het besluit om eerst het verdere onderzoek af te wachten, noemt voorzitter Janke Dekker verstandig. "Het gaat om een programma dat allang gestopt is, als je erachter wil komen hoe dit kon ontstaan, moet je een cultuuronderzoek opzetten. Iedereen die met zulk gedrag in aanraking is gekomen, moet de kans krijgen om z'n verhaal te doen. Pas dan kun je conclusies trekken over wat je ervan kunt leren."

Een 'actieplan' moet in de toekomst voorkomen dat misstanden bij de publieke omroep vaker plaatsvinden. NPO-voorzitter Leeflang en staatssecretaris Gunay Uslu hebben daarover afspraken gemaakt, werd eerder vandaag duidelijk.

In zo'n plan moet een aantal zaken terugkomen, zegt Dekker. Om te beginnen moet worden omschreven hoe een cultuuromslag op een werkvloer kan plaatsvinden. "Het moet van zwijgcultuur naar aanspreekcultuur gaan. En dat betekent bijvoorbeeld ook: niet raar doen als iemand aangeeft dat hij of zij iets niet prettig vindt."

Ook hamert Dekker erop dat het belangrijk is dat de arbeidsmarktpositie van werknemers onder de loep wordt genomen. In de omroepcao is vastgelegd dat werknemers tot maximaal zes tijdelijke contracten mogen krijgen. Na vier jaar moeten zij in dienst genomen worden. Dekker: "Mensen zijn heel kwetsbaar met zo'n tijdelijk contract. Ze komen dan minder snel voor zichzelf op, want ze moeten toch een hypotheek betalen."

"Het programma ging altijd voor het welzijn van de werknemers", stelt Dekker. "Dat de leiding niet heeft opgetreden, vind ik van de situatie het meest verwerpelijk."