Terug naar Bergen-Belsen, het nazi-kamp dat Myrna overleefde

De Joodse Myrna Tugendhaft-Reens (84) verloor als 7-jarig meisje haar moeder in concentratiekamp Bergen-Belsen. De gebeurtenissen in het kamp hebben haar leven getekend, maar tientallen jaren heeft ze er nauwelijks over gesproken. Deze maand, bijna 77 jaar na de Tweede Wereldoorlog, keerde ze terug naar het voormalige kampterrein, samen met haar man, oudste zoon en vier kleinkinderen.

Op het vrijwel lege terrein heerst nu de stilte. Massagraven en gedenkstenen herinneren aan de gruwelen van de Holocaust die hier hebben plaatsgevonden. Myrna ziet nog voor zich hoe het kamp was toen ze er in januari 1944 met haar ouders aankwam, na een lange treinreis vanuit kamp Westerbork. De overvolle barakken, de kou, het gebrek aan eten en kleren, en hoe ze met haar moeder een bed moest delen.

In een van de dertien massagraven - welk is onbekend - ligt haar moeder Dolly, die drie weken voor de bevrijding overleed. Ziekte, ondervoeding en totale uitputting kostten het leven aan zo'n 70.000 gevangenen in dit kamp. Ook aan Dolly.

Haar lichaam werd op een kar weggereden naar een massagraf. Dat beeld staat nog op Myrna's netvlies gebrand. "Ik ben samen met mijn vader een stukje met de kar meegelopen, aan de andere kant van het prikkeldraad."

Aan het eind van de oorlog stierven er zo veel mensen in het overvolle kamp, dat de lichamen niet meer begraven werden. De Britten troffen op 15 april 1945 tienduizenden ernstig verzwakte overlevenden in Bergen-Belsen aan. Ook vonden ze duizenden nog niet begraven lichamen.

In deze video brengt Myrna met haar familie een eerbetoon aan haar moeder op het voormalig kampterrein van Bergen-Belsen:

Myrna en haar vader overleefden ternauwernood de oorlog. Op 7 april 1945, kort voor de bevrijding van Bergen-Belsen, werden ze met 2500 Joodse medegevangenen op een trein gezet. Niemand wist waarheen. Na zes dagen kwam de trein tot stilstand bij het plaatsje Farsleben, vlak bij Maagdenburg.

In erbarmelijke omstandigheden stonden de mensen opeengepakt in veewagons en enkele personenrijtuigen. Eten en drinken was er nauwelijks, sanitaire voorzieningen ontbraken. De stank was ondraaglijk en de angst was groot. Wat ging er met hen gebeuren?

Amerikaanse soldaten waren geschokt toen ze op 13 april de ernstig verzwakte gevangenen uit Bergen-Belsen in de trein aantroffen. Zo'n honderd inzittenden hadden de reis niet overleefd. De Duitse bewakers waren inmiddels op de vlucht geslagen.

Myrna werd door de bevrijders overladen met eten, maar ze werd er ziek van omdat haar maag niets meer kon verdragen. In het ziekenhuis knapte ze op en in juni 1945 kon ze met haar vader terugkeren naar Rotterdam. Daar bleken inmiddels andere mensen in hun huis te wonen.

De twee zonen en de kleinkinderen van Myrna wisten heel lang weinig van het oorlogsverleden van hun moeder en oma. Ze durfden nooit goed door te vragen. Zoon Michael herinnert zich dat het een gegeven was: "Mama heeft in de kampen gezeten en dat was vreselijk. Als je ernaar vroeg kreeg je wel antwoord, maar uit zichzelf sprak ze er niet over."

Myrna is op late leeftijd toch gaan praten over haar ervaringen tijdens de oorlog. Samen met haar man, die de oorlog als onderduiker overleefde, vertelt ze op scholen wat er destijds is gebeurd. "De wereld mag niet vergeten wat de Joden is aangedaan", vindt ze. Dat geeft haar de kracht om haar verhaal over de Holocaust te delen.

Dat haar kleinkinderen zijn meegekomen naar Bergen-Belsen, betekent veel voor Myrna. Ook voor hen is dit een speciaal moment, op de plek waar het pijnlijke verleden van hun oma ineens heel dichtbij komt.

In september vorig jaar werd het Holocaust Namenmonument in Amsterdam onthuld met alle namen van de Nederlandse slachtoffers. Kijk rond in het monument in de onderstaande special. Ook zijn twintig verhalen achter de namen op de stenen uitgelicht.