De christendemocraten van de CDU/CSU hebben een grote nederlaag geleden bij de Duitse Bondsdagverkiezingen. Met 24,1 procent van de stemmen behaalt de partij van Armin Laschet en Angela Merkel de slechtste uitslag ooit. Meer dan twee miljoen kiezers hebben de partij na het vertrek van Angela Merkel de rug toegekeerd en zetten dit keer hun kruisje bij de sociaaldemocraten, die 25,7 procent van de stemmen kregen, en de Groenen, die een recordaantal van 14,8 procent hebben behaald.
Hoe is dit enorme verlies te verklaren? De partij gaat ongetwijfeld zelf ook op zoek naar de oorzaken, maar een van de redenen zag iedereen al van mijlenver aankomen. Lijsttrekker Armin Laschet maakte inmiddels beruchte blunders, maar al veel eerder was duidelijk: hij spreekt simpelweg te weinig mensen aan. Zelfs binnen de CDU/CSU waren maar weinig mensen overtuigd van hem.
Ook op de campagne was veel kritiek. Die was in het begin inhoudsloos en leunde te veel op de veronderstelling dat Merkelkiezers toch wel bij de CDU/CSU zouden blijven. Op het moment dat duidelijk werd dat de partij het met die houding niet zou redden, kwamen de christendemocraten wel met plannen en thema's, maar die hebben niet voldoende mensen overtuigd. Ook de talloze waarschuwingen voor het 'rode gevaar' dat dreigde als de SPD van Scholz de grootste zou worden, hebben niet geholpen.
Stemmentrekker Scholz
Ruim 1,3 miljoen CDU/CSU-kiezers zijn overgelopen naar de SPD, die met hun kanselierskandidaat Olaf Scholz wel een stemmentrekker in huis had. Het gaat daarbij vooral 60-plussers. Scholz is er blijkbaar in geslaagd om zich te profileren als de kandidaat die staat voor continuïteit en stabiliteit.
Dat spreekt mensen van verschillende politieke achtergronden aan. Bijna de helft van de SPD-stemmers geeft aan dat ze zonder Scholz op een andere partij hadden gestemd.
Scholz vindt dat de SPD het voortouw moet nemen bij de formatie, omdat zijn partij in vergelijking met vier jaar geleden heeft gewonnen, en Laschets CDU/CSU veel heeft verloren. "Het land moet zich wel kunnen herkennen in de uitslag. De kiezers willen dat ik bondskanselier word", zei hij gisteravond. Als de SPD aan kop blijft, zal Scholz als eerste een zogeheten stoplichtcoalitie onderzoeken, bestaande uit SPD (rood), FDP (geel) en de Groenen.
Laschet wil 'Jamaica'
Laschet laat zich niet zo makkelijk opzijschuiven. Volgens hem hebben de kiezers laten weten dat ze niet een linkse regering willen, maar een vanuit het midden. Daarin ziet hij een rol voor zichzelf. "De kiezer heeft ons opgedragen zoveel mogelijk overeenkomsten te vinden als mogelijk. Wie bondskanselier wordt, moet verschillende fracties samenbrengen en daartoe ben ik bereid."
Laschet heeft juist een voorkeur voor een 'Jamaica'-coalitie van CDU/CSU, Groenen en de FDP, die samen de kleuren van de vlag van Jamaica vormen.
Sleutel in handen van nummers drie en vier
Eigenlijk hebben de twee mogelijke coalitiepartners nu de meeste macht: de Groenen en de liberale FDP. Die worden door zowel Scholz als Laschet bemind. Als zij er samen uitkomen, wat nog best moeilijk gaat worden gezien de verschillen tussen de partijen, kunnen ze als het ware een bondskanselier 'uitkiezen'.
Ze zullen daarbij veel invloed eisen, bijvoorbeeld via de post van de minister van Financiën. Lijsttrekker Christian Lindner van de FDP heeft al eerder aangegeven dat hij daar veel interesse in heeft. Annalena Baerbock van de Groenen heeft een voorkeur voor een coalitie met de SPD, maar daar wil de partij zich niet op vastpinnen.
In de 'Olifantenronde' op de ARD, de talkshow waar op verkiezingsavonden alle lijsttrekkers de uitslagen nabespreken, zei ze dat degene die de meeste toezeggingen wil doen op klimaatgebied haar gunst heeft: "Voor ons is het belangrijkst dat Duitsland in de komende twee decennia klimaatneutraal wordt. Wij zijn door veel jongeren gekozen. Daar gaat het niet alleen om klimaatmaatregelen, maar ook om de bescherming van een hele generatie."
Het beloven moeilijke onderhandelingen te worden. In de tussentijd blijft Angela Merkel aan als demissionair bondskanselier. Als ze dat tot 17 december dit jaar blijft, dan is ze officieel de langstzittende Duitse regeringsleider ooit. Recordhouder is nu nog een van haar voorgangers, Helmut Kohl, die tussen 1982 en 1998 het ambt bekleedde.
