2020 warmste jaar ooit gemeten in Europa, grootste afwijking bij Siberië en Noordpool
Vorig jaar was het warmste jaar in Europa sinds het begin van de metingen. Dat meldt Copernicus, het aarde-observatieprogramma van de Europese Unie. Het jaar ervoor was er ook al een record, maar in 2020 was het gemiddeld maar liefst 0,4 graden warmer dan in 2019. Het was in Europa 1,6 graden warmer dan het langjarig gemiddelde van de periode 1981 - 2010.
Wereldwijd komt de temperatuur vorig jaar op gelijke hoogte met 2016, dat tot nu toe het warmste mondiale jaar ooit was. 2020 was daarmee het zesde jaar in een reeks buitengewoon warme jaren sinds 2015 en de periode 2011 - 2020 is het warmste decennium dat is gemeten. Daarnaast bereikte de omvang van het zee-ijs op de Noordpool vorig jaar in verschillende maanden een recordlaagte.
De grootste afwijking voor wat betreft de temperatuur werd gemeten boven de Noordpool en bij Siberië. Daar was het zelfs zes graden boven het gemiddelde van 1981 - 2010. Siberië had afgelopen zomer een ongekende hittegolf, met temperaturen van bijna veertig graden boven nul.
Dit leidde tot enorme natuurbranden in die regio, die volgens Copernicus "buitengewoon heftig" waren. Ze begonnen in de maand mei, hielden de hele zomer aan en doofden pas ver in de herfst uit.
Meer broeikasgas in atmosfeer
Bij deze branden kwam veel koolstofdioxide (CO2) vrij, een van de broeikasgassen die als belangrijke oorzaak voor de klimaatverandering gelden. Ook daarbij ging het om een record: de hoeveelheid CO2-uitstoot door de natuurbranden bedroeg 244 megaton, een derde meer dan het vorige record in 2019.
Ook signaleert Copernicus dat de totale hoeveelheid CO2 in de atmosfeer vorig jaar opnieuw is gestegen, tot 413 ppm (parts per million). Dit ondanks de daling van de uitstoot van CO2 als gevolg van de coronacrisis.
"Dit is soms verwarrend", zegt Henk Eskes van het Nederlandse KNMI en betrokken bij Copernicus. "Een daling van de uitstoot wil niet zeggen dat de hoeveelheid CO2 en andere broeikasgassen in de atmosfeer afneemt." Die neemt namelijk juist steeds verder toe.
Door de coronacrisis stoten auto's, vliegtuigen en fabrieken minder uit. Maar de hoeveelheid broeikasgas in de atmosfeer neemt daardoor niet af. "Er is dus alleen sprake van een daling van de groei, en niet van de absolute hoeveelheid."
Dat komt doordat broeikasgassen als CO2 lang blijven hangen in de atmosfeer. Het is een van de redenen waarom klimaatwetenschappers zo bezorgd zijn. "Hoewel de kooldioxideconcentraties in 2020 iets minder zijn gestegen dan in 2019, is dit geen reden voor tevredenheid", aldus Vincent-Henri Peuch van Copernicus. "Totdat de netto wereldwijde uitstoot tot nul is gedaald, zal CO2 zich blijven ophopen in de atmosfeer en tot verdere klimaatverandering leiden."
Europa warmt sneller op dan de andere continenten. Volgens Peter Siegmund van het KNMI komt dat voor een klein deel door de afname van de luchtvervuiling in de afgelopen decennia. "Nog belangrijker is het feit dat er de afgelopen twintig jaar steeds minder wolken zijn, en daarom meer zonneschijn het aardoppervlak bereikt. Met name in de lente en de zomer is dit het geval. Waarom dit specifiek in Europa het geval is, weten we niet. En ook weten we niet of dit zo blijft."
Eerder werd al bekend dat 2020 in Nederland samen met 2014 het warmste jaar was sinds het begin van de metingen. De gemiddelde temperatuur was 11,7 graden en bijna alle maanden waren warmer dan normaal.
Eigenlijk hadden de onderzoekers verwacht dat 2020 juist een minder snelle stijging van de temperatuur zou laten zien, vanwege het verkoelende effect van La Niña. La Niña is een natuurverschijnsel waarbij warm zeewater wordt verdreven door een koude zeestroom, wat er in de regel toe leidt dat ook de luchttemperatuur lager wordt.
