Trump roept ‘fraude’, zijn tegenstanders zien een aanval op de democratie
"De enige manier waarop wij deze verkiezingen verliezen, is als er bij deze verkiezingen vals wordt gespeeld." Die uitspraak is een mantra geworden van president Trump. Stembusfraude komt nauwelijks voor in Amerika, en aanwijzingen dat die dit jaar wel in het spel is, zijn er ook niet. Toch herhaalt president Trump het steeds opnieuw: "De Democraten zullen proberen de verkiezing te stelen."
Feit is dat er op 3 november twee Amerika's naar de stembus gaan. Eentje dat onder aanvoering van Trump vreest voor fraude en vals spel. En het andere Amerika dat alarm slaat en Trumps woorden ziet als een niet eerder vertoonde aanval op de democratie zelf. Nota bene door de president.
Feit is ook dat Amerika's verkiezingsmachine dit jaar onder grote druk zal moeten presteren. Het land gaat door een derde golf van de coronapandemie, waardoor er een ongeëvenaarde stroom stemmen per post zal moeten worden verwerkt. Door een posterij-systeem bovendien waarop zwaar is bezuinigd.
En daarbovenop komen dus de onafgebroken verdachtmakingen door een van de twee kandidaten: "Dit wordt de grootste fraude in de geschiedenis van de verkiezingen."
Respect voor de wet
En dat zingt rond in de namiddag in Johnstown, Pennsylvania. Stelletjes, gezinnen en groepjes vrienden staan al uren te wachten tussen de dranghekken buiten het terrein van het regionale vliegveld. Veel Amerikaans rood en blauw, veel 'Great' en 'Patriots' en 'Pro Life'. Ze komen kijken naar de president, die aan het begin van de avond zal spreken.
"Hier zijn we onder elkaar, gelijkgestemden," zegt een vrouw met een roze Make America Great Again-petje op. "Ik ben ook zeker bang voor fraude," zegt ze er kort achteraan, "Iedereen die denkt dat dat wel zal meevallen, heeft het niet op een rijtje." Een man die naast haar staat, beaamt dat. "Het gebeurt al. Veel media negeren het, maar op Fox News en andere kanalen zeggen ze het: er worden stembiljetten gevonden die zijn weggegooid."
In haar tuin vlak buiten Washington DC noemt Kim Wehle het probleem van stembusfraude in Amerika "verwaarloosbaar". De hoogleraar staatrecht is duidelijk van het deel van Amerika dat zich zorgen maakt over de democratie. "Zowel George Bush als Donald Trump, de laatste twee Republikeinse presidenten, stelde commissies in om kiezersfraude te onderzoeken. Beide strandden al snel, omdat er gewoon geen bewijs was. Er is geen fraude om aan te pakken."
Volgens Wehle is Trump de eerste presidentskandidaat die hardop zegt niet mee te willen doen aan de spelregels, en is de grondwet daar niet tegen bestand. "Het Amerikaanse systeem is gebouwd op respect voor de wet en respect voor een vreedzame overdracht van de macht. Het gaat ervan uit dat de verliezer handelt in het belang van de democratie."
Stemmen per post
Hoewel Trump ook in de aanloop naar de verkiezingen van 2016 al zei dat er fraude in het spel was, hangt hij zijn bewering dit jaar vooral op aan het vele stemmen per post. De president noemt de poststemmen een bron van diefstal.
En dat terwijl stemmen per post niet nieuw is in de Verenigde Staten. Bijna een kwart van de stemmen in 2016 werd per post uitgebracht, inclusief die van de president zelf. Maar dit jaar zijn in veel staten vanwege de coronapandemie de regels om per post te mogen stemmen versoepeld. Wat het ingewikkeld maakt, is dat die regels per staat verschillen.
In sommige staten moet een kiezer nog altijd een aanwijsbare reden hebben, zoals ziekte of verblijf in het buitenland, om per post te mogen stemmen. Kiezers moeten daar actief hun poststem aanvragen. In andere staten is de pandemie reden genoeg om per post te mogen stemmen. In die delen van Amerika kregen alle geregistreerde kiezers een aanmeldingsformulier opgestuurd om de poststem te kunnen aanvragen.
Het lijkt erop dat Trump, bewust of onbewust, in dat laatste ten onrechte een complot ziet. "De door kiezers aangevraagde stembiljetten zijn in orde," herhaalde hij in het eerste televisiedebat met tegenstrever Joe Biden.
"Maar de ongevraagde stembiljetten zijn een ramp. Ze sturen miljoenen biljetten het hele land door." Trump suggereert overal waar hij komt dat de aanmeldingsformulieren voor de poststem een vrijbrief zijn voor iedereen die er een in handen krijgt, om illegaal te stemmen.
'Red Mirage'
Ook het tellen van de poststemmen verloopt niet in alle staten gelijk, en kan zo bron van onduidelijkheid worden. In de belangrijke swing state Florida bijvoorbeeld, kunnen de enveloppen al voor verkiezingsdag 3 november worden opengemaakt en de stemmen worden geteld. Maar in Pennsylvania, ook zo'n staat waar de peilingen erom spannen, mogen kiescommissies de brieven pas op de avond van 3 november openen.
Zodoende is de kans groot dat in de verkiezingsnacht van 3 op 4 november de uitslag in Florida al duidelijk wordt. Maar in Pennsylvania kan het wel eens dagen of zelfs weken duren voor alle namen en handtekeningen van de poststemmen gecontroleerd zijn en de uitslag zich aftekent.
Van de meer dan tachtig miljoen kiezers die een stembiljet per post hebben aangevraagd, is een meerderheid geregistreerd als Democraat. Het lijkt er dus op dat naar verhouding meer kiezers die op de Republikeinen stemmen op 3 november naar het stembureau zullen gaan, en meer Democraten per post zullen stemmen.
Zo kan op de uitslagenavond een 'Red Mirage' ontstaan, een Rode Illusie, waarbij de stemmen die het eerste geteld zijn overwegend 'rood', dus Republikeins zijn. De 'blauwe', Democratische stemmen komen dan in de dagen erna pas uit de enveloppen om geteld te worden. Analisten zien hierin een kans voor president Trump om vervroegd de overwinning te claimen. Hij heeft al aangegeven dat hij weinig zin heeft lang op de uitslag te wachten.
Als dit een puinhoop wordt waarbij niemand meer echt weet wie er nu gewonnen heeft, dan verovert degene met de grootste mond het Witte Huis.
Bij het vliegveld van Johnstown klinkt Y.M.C.A. door de luidsprekers, de disco-klassieker van The Village People uit de jaren 70. De menigte zingt de eigen tekst mee: 'M.A.G.A.' Het is inmiddels ook een klassieker op Trump-rallies.
"Als Joe Biden duidelijk wint, met eerlijke verkiezingen, dan is hij de president," zegt een vrouw uit de staat New York, die met haar vriendin naar de Trump-rally is gekomen. "Maar met al dat gegoochel dat er nu aan de hand is, zeker in de staten waar het ertoe doet, kan het best chaotisch worden na de verkiezingen. Wij stappen niet zomaar opzij."
Ook twee jonge jongens die zich voor de president in pak hebben gestoken, voorspellen dat deze verkiezing "de poort naar chaos" kan openen als niet snel duidelijk is wie er gewonnen heeft. De vrouw met de roze pet komt er weer tussen. "Maar tegelijk zijn dit vredelievende, hardwerkende, belastingbetalende Amerikanen," zegt ze op een rustige toon, "die de uitslag van een eerlijke verkiezing accepteren."
Analisten als Kim Wehle zijn er niet gerust op. Zij denkt dat president Trump gebaat is bij onduidelijkheid na de verkiezingen. "Want als dit een puinhoop wordt waarbij niemand meer echt weet wie er nu gewonnen heeft, dan verovert degene met de grootste mond het Witte Huis," zegt ze, "Trump is bezig het kiesproces aan te tasten, zodat hij zijn zin kan krijgen."
Hoe werken de Amerikaanse verkiezingen ook alweer? Correspondent Arjen van der Horst legt het uit:
