OMT-lid Voss waakt voor opportunisme: 'Volle stadions in 2021 onwaarschijnlijk'

Met een zogeheten Fieldlab-praktijktoets in het Nijmeegse voetbalstadion De Goffert wordt zondag tijdens NEC-De Graafschap onderzocht hoe een beperkt aantal toeschouwers coronaproof een wedstrijd in het betaald voetbal kan bezoeken. Arts-microbioloog Andreas Voss, hoofdonderzoeker van het Fieldlab-programma, waakt bij voorbaat voor al te hooggespannen verwachtingen. "Het lijkt me niet waarschijnlijk dat we in 2021 kunnen voetballen voor volgepakte tribunes."

Het is de vraag die menig voetbalsupporter zich na een klein jaar lockdown stelt. Wanneer kan ik in 's hemelsnaam weer plaatsnemen op de tribune en in een uitverkocht stadion een wedstrijd van mijn favoriete club bekijken? Volgens Voss laat het antwoord zich slechts vatten in een wedervraag. "Wanneer is covid-19 voorbij?"

Hoe het experiment bij NEC precies in zijn werk gaat, leggen we je uit in deze sportexplainer:

Ofschoon Voss hoopt dat het betaalde voetbal spoedig weer voor volle tribunes kan plaatsvinden, denkt hij niet dat er kansen zijn om voor het einde van het jaar de poorten van de Nederlandse voetbalstadions wagenwijd open te zetten, zo waarschuwt hij. "Ongeacht de uitkomst van de praktijktoets die hopelijk tot meer publiek zal leiden, zullen de stadions niet voilledig vol zitten."

'Steeds grotere bubbels'

De intentie van het onderzoek bij NEC-De Graafschap (en volgende week bij Almere City-SC Cambuur) is dan ook niet om de Nederlandse stadions zo snel mogelijk weer volledig gevuld te krijgen, benadrukt Voss.

"We gaan onderzoeken hoe steeds meer toeschouwers in steeds grotere bubbels veilig op de tribunes kunnen plaatsnemen. Tot op heden zijn we ervan uitgegaan dat wanneer tienduizend toeschouwers op een wedstrijd afkomen iedereen automatisch risico loopt besmet te raken. Wat we willen aantonen, is dat wanneer je zo'n groep verdeelt in tien bubbels van duizend toeschouwers die geen contact met elkaar hebben, het gevaar op besmetting significant kleiner is."

"Met de bevindingen van het Fieldflab hopen we tot een model te komen waarmee clubs uit het betaald voetbal de rest van dit kalenderjaar een beperkte hoeveelheid supporters kunnen ontvangen om zodoende financieel het hoofd boven water te houden. Pas in januari 2022, wanneer iedereen in Nederland ingeënt is en de mutaties van het virus hopelijk niet dusdanig zijn dat het effect van de vaccinaties minder wordt, kunnen we er weer aan denken om massaal naar de stadions te gaan."

Wie is hoe lang met wie in contact?

Voss spreekt van een "observationeel sociologisch maatschappelijk onderzoek" dat zondag in stadion De Goffert plaatsvindt. Zogeheten tags vormen die dag zijn belangrijkste informatiebron. Niet alleen met behulp van observaties en video-analyses wordt het gedrag van de toeschouwers in kaart gebracht. De fans krijgen ook registratieapparatuur omgehangen waarmee hun bewegingen tot op 10 centimeter nauwkeurig kunnen worden gemeten.

"Op deze manier kunnen we exact zien hoe vaak en hoelang iemand in contact is geweest met een ander. Niet alleen wanneer ze naar de wedstrijd zitten te kijken, maar ook bij binnenkomst in het stadion en op momenten dat ze in de rust een broodje kroket halen of naar het toilet gaan."

Een ander punt waarnaar gekeken wordt, is de beleving van de toeschouwers. In hoeverre houden mensen zich aan de maatregelen? Ondervinden supporters nog wel plezier aan het bezoeken van een voetbalwedstrijd wanneer ze tot zoveel restricties zijn veroordeeld?

"We kunnen talloze voorwaarden bedenken waaronder toeschouwers weer op de tribunes plaats mogen nemen. Maar als die het plezier wegnemen om naar een stadion te gaan en de mensen om die reden voortaan liever thuisblijven, heeft het geen enkele zin om maatregelen te treffen", zegt Voss.

'Stevige discussie over interpretatie'

Het verzamelen van de data is één. Het verwerken van die informatie is weer een heel ander verhaal, verzucht Voss. "Eerlijk gezegd is dat mijn grootste hoofdpijndossier. We hebben ons zeven à acht weken gegund om met de eerste bevindingen naar buiten te treden. Dat is uiterst ambitieus. En dan verwacht ik ook nog eens een stevige discussie bij de interpretatie van de data."

"In de wetenschap geldt bovendien dat goed onderzoek uit een reeks van bevindingen bestaat. Het is dus niet uitgesloten dat een van de uitkomsten zal zijn dat bepaalde aspecten van het onderzoek om verdieping vragen, extra onderzoek dus. In Duitsland is in augustus 2020 onderzoek gedaan naar één enkel evenement in Leipzig met vierduizend toeschouwers. Daarvan is zelfs na een half jaar nog geen letter naar buiten gekomen. Dat zegt genoeg over de complexiteit van dit vraagstuk."

Een andere bron van zorg voor Voss is het opportunisme dat in de wereld van het betaald voetbal onvermijdelijk de kop opsteekt als uit de Fieldlabs zou blijken dat er, zoals hij het noemt, "meer mogelijk is". "Je wilt de mensen hoop en perspectief bieden. Maar onze bevindingen zijn geen startschot ten teken dat de stadions weer probleemloos kunnen vollopen."

Voss acht het derhalve "volkomen uitgesloten" dat het Nederlands elftal eind maart in de Johan Cruijff Arena voor 50.000 toeschouwers de interland tegen Letland kan spelen. "Heus, er komt weer een tijd dat we met z'n allen in een bomvol stadion kunnen zitten. Ik denk alleen niet dat we dat dit jaar nog gaan meemaken."

'Risico op besmetting is niet nul'

Welk risico mensen lopen die naar de Fieldlabs in Nijmegen en Almere komen? Voss is duidelijk. "Het gevaar op besmetting in het voetbalstadion is niet nul, dat weten we. Uit de modellen blijkt dat in de grootste bubbels in theorie één tot twee personen het virus onder de leden kunnen hebben zonder symptomen van covid-19 te vertonen."

"Al denken we die personen er met behulp van PCR-testen vooraf uit te halen. Daarnaast krijgen de toeschouwers een gezondheidscheck en temperatuurmeting. Een aantal mensen ondergaat ook nog een sneltest. In Spanje en Duitsland is bij dergelijke praktijktoetsen geen infectie opgetreden."

Het bevreemdt Voss niet dat de animo onder NEC-supporters om het duel tegen De Graafschap te bezoeken aanvankelijk niet groot was. Dat staat los van een andere reden waarom fans in zijn optiek niet staan te trappelen om naar De Goffert te gaan.

''In een stadion naar een voetbalwedstrijd kijken is een belevenis. Zoiets moet je echt voelen. Heb je het er dan voor over dat je een stuk van je privacy opgeeft, getest wordt en vervolgens twee weken geen mensen uit een kwetsbare groep mag ontmoeten, puur en alleen om als testpersoon in een nagenoeg leeg en sfeerloos stadion te zitten? Ik kan me voorstellen van niet."

Hetzelfde geldt voor het EK voetbal deze zomer, zegt Voss. "Tegen welke prijs moet je zo'n massaal evenement organiseren? Waarom zou je er als UEFA uit veiligheidsoverwegingen niet voor kiezen om te laten spelen voor lege tribunes? Wat is, los van het financiële aspect, de meerwaarde van het spelen in stadions die voor minder dan de helft gevuld zijn?"

"Het is goed denkbaar dat supporters het niet de moeite waard vinden om voor veel geld naar het buitenland te reizen in de wetenschap dat ze in een sfeerloos stadion belanden. Want zeg eens eerlijk: een voetbalwedstrijd kijken zonder gezang en gejuich op de tribunes, zonder die oeh's en aah's die over de tribunes rollen als een bal over het doel gaat, daar is toch niets aan?"