'Verwarrend en vermoeiend', maar waardig: een uitvaart in tijden van corona
Tweehonderd genodigden en drie verschillende rouwkaarten. Het zou een groots afscheid worden voor Wens Twal uit Zevenaar. Maar door de aangescherpte regels voor uitvaarten liep het anders dan gepland.
De 77-jarige Twal overleed op 13 maart aan de gevolgen van alvleesklierkanker. Tot op het laatst werd hij omringd door familie, vrienden en kennissen uit de Molukse gemeenschap. Twal runde samen met zijn vrouw 25 jaar lang een financieel adviesbureau en had daardoor een groot sociaal netwerk.
"Wij waren de afgelopen periode zo bezig in het ziekenhuis, dat we niet veel aandacht hadden voor het nieuws over corona", vertelt echtgenote Nel Twal-Wouters. "Toen mijn man overleed, kwam de uitvaartverzorger nog dezelfde avond. Toen gold dat er maximaal honderd mensen bij elkaar mochten komen op de begrafenis."
Dat was een teleurstelling voor de familie, die gerekend had op een grote uitvaart naar Molukse traditie. Door een groep van honderd mensen in de kerk toe te laten en een andere groep van honderd mensen een livestream te bieden in de condoleancezaal, werd het probleem ondervangen. Maar toen veranderden de regels.
'Dat kan toch niet?', dachten wij.
"Toen de overheid bepaalde dat de horeca dicht moest, hadden we geen condoleancezaal meer. We moesten alle mensen uit die groep op de hoogte stellen." Maandag werd de situatie nog vervelender. De uitvaartverzorger kwam met het bericht dat alleen eerstegraads familieleden - de vrouw en kinderen van Twal - nog aanwezig mochten zijn.
"Dat was verschrikkelijk. Alle broers en zussen waren in rep en roer. 'Dat kan toch niet?', dachten wij. Godzijdank heeft de uitvaartbranche zich sterk gemaakt voor de aanwezigheid van meer mensen. Dinsdag kregen we het bericht dat er toch dertig genodigden mochten komen", vertelt Twal-Wouters. "Die moesten we toen allemaal weer bellen."
'Vraagt veel flexibiliteit'
Vooralsnog mag een begrafenis of crematie dus door maximaal dertig mensen worden bijgewoond. De genodigden moeten 1,5 meter afstand van elkaar houden. "Dat is bij uitvaarten een hele uitdaging. Het vraagt veel flexibiliteit van uitvaartverzorgers om hiermee om te gaan", zegt een woordvoerder van uitvaartorganisatie Yarden.
Nabestaanden vinden de richtlijnen wel bespreekbaar, ervaart Wilma den Uijl van Zielhuis Uitvaart in Amsterdam. "Ze begrijpen het wel. En ze gaan er creatief mee om. Uitvaartcentra doen ook enorm hun best om livestreams en opnames te faciliteren."
Toch intimiteit
De familie van Twal kon de kerkdienst houden die gepland was, maar dan in de pastorie. "Met dertig mensen was het krap, maar wel heel bijzonder. In het laatste halfuurtje voordat de kist gesloten moest worden hebben we nog zijn favoriete muziek gedraaid. Johnny B. Goode, dat was echt zijn nummer. Het voelde goed dat zoiets nog wel kon. Daarna zijn we naar de begraafplaats gelopen. Het applaus dat we daar kregen is ons ook bijgebleven."
"Een uitvaartondernemer moet steeds bedenken hoe mensen verbonden kunnen zijn met elkaar, zonder fysiek samen te zijn", zegt Den Uijl. "Je kunt op hetzelfde moment naar een lied luisteren, of een lied zingen. Als ik nabestaanden achteraf spreek, blijkt dat ze de intimiteit eigenlijk als heel prettig hebben ervaren."
Helemaal voorkomen dat je met elkaar in contact komt is natuurlijk heel moeilijk in zo'n situatie.
Toch zijn er ook zaken die vanwege het coronavirus anders lopen dan nabestaanden graag gewild hadden. "De verzorging van een overledene kunnen we niet meer met een nabestaande doen, want dan kun je geen 1,5 meter afstand houden. Mensen hebben daar begrip voor. Net als voor het feit dat we alle besprekingen via de telefoon moeten doen."
Twal-Wouters had nog de mogelijkheid om de uitvaartverzorger thuis te ontvangen. Maar familie op de begrafenis een knuffel geven, dat kon dan eigenlijk weer niet. "Helemaal voorkomen dat je met elkaar in contact komt is natuurlijk heel moeilijk in zo'n situatie", zegt ze. "Ons eigen gezin heeft de afstand niet in acht genomen omdat we al vier weken bij elkaar waren. Een deel van de familie wilde wel afstand houden omdat ze in Brabant carnaval hadden gevierd. Andere familieleden hebben ons toch omhelsd."
De echtgenote van Twal vond de dagen in aanloop naar de begrafenis "verwarrend en vermoeiend". "Je moet iedere keer omschakelen. Dat is gewoon heel naar."
Een waardig afscheid is het wel geworden. "Anders dan bedacht, maar het is gelukt. Wens zei zelf altijd dat het groots zou worden als hij zou gaan. Met alle aandacht die er nu voor zijn begrafenis is, heeft hij toch gelijk gekregen."