Oranje hoeft alleen Konstantin Vassiljev, de 'totale mens' van Estland, te vrezen
Het is 6 september 2013. Hoog in het Balticum staan volwassen mannen met hun heupen te wiegen, de armen gestrekt voor zich, zoals Romario en Bebeto het ooit voordeden. Maar deze mannen hebben geen samba in de genen.
Ze zijn gewend aan kou en sneeuw, aan haring en ingemaakte conserven, gehard door klimaat en communistische discipline. Stevige blonde jongens, dat zijn ze. Behalve die ene dan. Konstantin Vassiljev is geen gewone Est. Hij is sowieso geen gewone. Hij is 'de totale mens', verpakt in een begaafde, ietwat gezette middenvelder.
Door twee fenomenale treffers maakt Nederland die avond kennis met de beste voetballer die ooit in Estland heeft rondgelopen. Bij de eerste zet hij Kevin Strootman voor schut met een subtiel tikje door de benen, om vervolgens de bal met rechts feilloos in de hoek te mikken.
De tweede is zo mogelijk nog mooier: Vassiljev duikt de diepte in, neemt de bal vanuit de lucht aan met rechts en tilt hem in één beweging over Michel Vorm in het doel. Een doelpunt dat de wereld overgaat.
Vernedering blijft uit
De Nederlandse bondscoach Louis van Gaal gelooft zijn ogen niet. Net als twaalf jaar eerder staat zijn ploeg in Tallinn op de rand van een beschamende nederlaag.
Die vernedering blijft, net als in 2001, uit: Robin van Persie benut in blessuretijd een strafschop, nadat hij zelf is vastgehouden door Raio Piiroja (destijds bankzitter bij Vitesse, tegenwoordig actief als visser in zijn geboortestad Pärnu).
Oranje, al in de tweede minuut op 0-1 gekomen dankzij Arjen Robben, houdt op de valreep een punt over aan het bezoek aan Tallinn, plaatst zich voor het WK in Brazilië en wordt daar in 2014 derde.
Maar toch waren de goals van Vassiljev historisch. Via hem leerde de wereld namelijk 'de totale mens' kennen, het mantra van Van Gaal dat bij het WK in Brazilië gemeengoed werd.
Vassiljev was die week voor het eerst vader geworden. Reden voor journalisten om Van Gaal te vragen of dat nog invloed zou kunnen hebben op zijn prestaties. Van Gaal twijfelde geen seconde: "Als het allemaal goed gaat, kan dat zeker iets losmaken."
Een dag na de wedstrijd stonden de kranten vol over de totale mens. Of moeten we zeggen de totale Est?
De Cruijff van Estland
"Kostja", verbetert Jelle Goes. "Zo noemen ze hem in Estland. Een koosnaampje." Tegenwoordig is Goes verantwoordelijk voor de jeugdopleiding van FC Utrecht, maar zeven jaar van zijn loopbaan bracht hij door als bondscoach in Estland.
Goes vertelt, in de aanloop naar het EK-kwalificatieduel tussen Estland en het Nederlands elftal van vanavond in Tallinn, graag over 'de Cruijff van Estland'.
Als hij iets meer was uitgedaagd in zijn loopbaan, had er veel meer ingezeten.
"Ik had een haat-liefdeverhouding met hem. Ik liet hem op zijn zeventiende debuteren bij Estland onder 20 en voor zijn 21ste was hij volwaardig international. Kostja kan magistrale dingen doen. Hij is een van de weinige spelers in Estland die in één beweging een speler vrij voor de goal kan zetten. Hij is tweebenig, heeft een geweldig schot en is buitengewoon intelligent in het veld."
Robbertjes uitgevochten
Achter de naam Vassiljev staan clubs als Amkar Perm, Jagiellonia Bialystok en Flora Tallinn. "Met zijn kwaliteiten had er veel meer in gezeten", vertelt Goes. "Met name in de omschakeling laat hij veel steekjes vallen. Dat had hij in de jeugd ook al en daar heb ik heel wat robbertjes over uitgevochten met hem."
Ook in de huidige kwalificatiereeks heeft Vassiljev alweer van zich doen spreken. Tegen Noord-Ierland maakte hij met een uitgekookte vrije trap de 1-0. Maar Estland verloor toch, zoals de ploeg alle duels in groep C verloor.
Stand in EK-kwalificatiegroep C
| gesp-ptn | doelcijfers | |
| 1. Noord-Ierland | 4-12 | 7-2 |
| 2. Duitsland | 4-9 | 15-6 |
| 3. Nederland | 3-6 | 10-5 |
| 4. Wit-Rusland | 5-3 | 3-10 |
| 5. Estland | 4-0 | 2-14 |
Ooit stond Estland op de drempel van een EK. De editie van 2012 in Polen en Oekraïne lonkte nadrukkelijk. Met zestien punten plaatste Estland zich voor de play-offs. Daarin bleek Ierland toch een maatje te groot.
Waarom zijn er eigenlijk zo weinig creatieve spelers in Estland? "Dat heeft te maken met de historie van het Estse voetbal", aldus Goes. "Het is te veel gericht op resultaat. Creativiteit is een gevaar voor de coach. De Esten zijn gewend aan een heel strakke organisatie. Het feit dat Vassiljev nog steeds de beste speler is, zegt wel iets over het Estse voetbal. Met alle respect voor Kostja, natuurlijk."
Inmiddels is Vassiljev 35 jaar. Nog altijd draait alles in het Estse elftal om hem. Ragnar Klavan mag dan een Champions League-finale hebben meegemaakt met Liverpool, qua populariteit komt hij niet in de buurt van Vassiljev.
Grens geslecht
Die populariteit heeft ook te maken met de open zenuw in de Estse samenleving: buurman Rusland. "Kostja is een Russische Est", vult Goes in. "Toen ik bondscoach was, lag dat heel gevoelig. Ook het voetbal was verdeeld in Russische clubs als Levadia Tallinn en Narva en Estse clubs."
"Als je een etnische Rus wilde selecteren voor de nationale selectie, kreeg je heel veel over je heen. Ik ben toen de confrontatie aangegaan en heb Vassiljev en nog een paar anderen geselecteerd. Maar ik heb wel tegen ze gezegd dat ze gewoon Ests moesten spreken. Nu speelt die achtergrond een veel minder grote rol. Kostja heeft die grens echt geslecht."
Voor de Nederlandse media was Vassiljev een avond 'de totale mens'. Voor het moderne Estland is hij de totale Est. En dat is misschien wel zijn grootste prestatie.