Regionale partijen: er is te veel aandacht voor landelijke politici

In de campagne voor de Provinciale Statenverkiezingen zijn de landelijke kopstukken van de politieke partijen weer volop aanwezig. Maar de partijen die nu in de Tweede en Eerste Kamer zitten, zijn niet de enige waar de kiezer volgende week woensdag zijn stem op kan uitbrengen.

Er doen 27 regionale partijen mee in 11 provincies. Overijssel is een uitzondering: daar kan alleen op de landelijke partijen worden gestemd.

De aandacht die die partijen opeisen, is sommige regionale partijen een doorn in het oog. De 59-jarige Laurens van Voorst is lijsttrekker van Code Oranje in Noord-Brabant. De bemoeienis van landelijke partijleiders steekt hem: "Ik vind dat verschrikkelijk. We willen meer aandacht voor de provincie en hebben het vervolgens over landelijke thema's. Vreselijk. Ze moeten die verleiding weerstaan. In Brabant moeten we het hebben over bereikbaarheid en landbouw."

Zelf is hij sinds 2014 raadslid in de gemeente Meijerijstad. Hij heeft zich aangesloten bij de landelijke beweging Code Oranje, omdat hij zich aangesproken voelt door de ideeën. "Het gaat erom invloed en zeggenschap te delegeren naar de burgers."

Code Oranje heeft zich bewust niet aangemeld voor de Tweede Kamerverkiezingen, zegt Van Voorst: "Dat past niet bij de ideologie van onze beweging. In de provincie spelen thema's die je samen met groepen burgers kunt aanpakken, zoals in Brabant de landbouw."

Hij heeft dan ook nooit belangstelling gehad om actief te worden in de landelijke politiek. Er is een kans dat Code Oranje een plek krijgt in de Eerste Kamer, als de partij het in meerdere provincies goed doet. "Maar die zetel interesseert me echt niks", zegt Van Voorst. "Het gaat om invloed en zeggenschap van de burgers in de provincie."

Belangrijk

De partij NIDA doet volgende week voor het eerst mee in de provincies Noord- en Zuid-Holland. Elsa van de Loo (30) uit Amsterdam is lijsttrekker in Noord-Holland. "Het is jammer dat je vooral veel landelijke partijen ziet als je naar de tv kijkt,"zegt ze. "Alsof we voor het gemak vergeten dat het niet alleen maar draait om de Eerste Kamer, al is dat natuurlijk belangrijk. Maar de provincie is ook een heel belangrijke bestuurslaag."

Standhouden tussen de landelijke partijen tijdens de campagne valt dan ook niet altijd mee. "Je hebt niet die nationale tv-aandacht, maar omdat we een uniek geluid vertolken, krijgen we toch de aandacht", zegt Van de Loo. "NIDA is een emancipatiebeweging, we bekijken alle dingen net even anders. We hebben een holistische visie."

"Dat klinkt misschien zweverig, maar betekent vooral dat je het een niet zonder het ander kan zien. Alles is met elkaar verweven. Duurzaamheid kan niet zonder afhankelijkheid van olie, olie is niet los te zien van oorlog en oorlog niet van migratie."

"Bovendien hebben wij het als partij niet over belangen, maar over kernwaarden. Dat is onze islamitische inspiratie", zegt Van de Loo. "Kernwaarden als ethiek, familie, talent en welvaart. Elk besluit dat we nemen toetsen we daaraan. Dat staat natuurlijk ook in ons verkiezingsprogramma en je merkt dat we daarmee nu mensen naar de stembus trekken die nooit eerder hebben gestemd, omdat ze zich niet vertegenwoordigd voelden."

NIDA begon als lokale partij in Rotterdam, stoomde op gemeentelijk niveau door naar Den Haag en doet nu dus voor het eerst mee aan de Provinciale Statenverkiezingen. "De volgende stap is de landelijke politiek. De vraag is niet of, maar wanneer dat gebeurt", zegt Van de Loo. Maar eerst dus de Provinciale Statenverkiezingen, met een gezamenlijk partijprogramma voor Noord- en Zuid-Holland. Belangrijke punten voor NIDA zijn duurzaamheid en woningbouw.

Campagneleus

'Een stem op ons is een stem op uzelf!' Dat is de campagneleus van Lokaal-Limburg. "Hiermee zetten we ons nadrukkelijk af tegen de landelijke partijen", verklaart fractievoorzitter Raimond Franssen.

Lokaal-Limburg is een samenwerkingsverband van lokale Limburgse partijen. Vier jaar geleden behaalde de partij haar eerste zetel in de Limburgse staten. Franssen rekent nu op veel meer. "Omdat bij de gemeenteraadsverkiezingen van 2018 een derde van de kiezers stemde op lokale partijen, gaan we ervan uit dat wij daar ook nu weer van profiteren. Vier jaar geleden hadden zich vier lokale partijen bij ons aangesloten, nu veertien."

De partij heeft maar een zetel, maar Franssen kan een aantal belangrijke wapenfeiten van de afgelopen vier jaar opsommen: "We hebben de gemeentelijke herindeling van Heerlen en Landgraaf tegengehouden en ervoor gezorgd dat bij het plaatsen van windmolens het draagvlak van de omgeving voorop staat. Daar hebben we ook de landelijk opererende partijen in de provincie van overtuigd."

Door de deelname van de landelijke kopstukken aan de provinciale verkiezingen raken de echt Limburgse thema's ondergesneeuwd, zegt Franssen. "Zo'n klimaatakkoord is voor ons ver van ons bed, het moet veel meer gaan over de N-wegen, hoeveel woningen er moeten komen en hoeveel groen. En over extra BOA's in de buitengebieden."

Lokale partijen succesvoller

Hoewel er dus een aantal regionale partijen meedoen aan de verkiezingen, zijn lokale partijen in gemeenteraden nog altijd veel succesvoller. Volgens Josse de Voogd, onderzoeker geografie en stemgedrag, heeft dat mogelijk te maken met de bekendheid. "Het is voor lokale en landelijke politici veel makkelijker om bekend te worden dan voor regionale politici. Het is een laag in de overheid die minder bekendheid heeft."

"Ik vermoed dat de mensen die op de regionale partijen stemmen, waarschijnlijk dezelfde mensen zijn als die op lokale partijen stemmen", zegt De Voogd. "Wat ouder, lager opgeleid en gehecht aan de regio. In de grote steden in Nederland wordt vooral op landelijke partijen gestemd."

Per provincie is het stemgedrag ook verschillend. "In Groningen heeft de partij Groninger Belang hoogstwaarschijnlijk het succes te danken aan de problematiek rondom de aardbevingen. Gemeenten die hard zijn getroffen stemmen vooral op Groninger Belang", zegt De Voogd.

Platteland

In Friesland spelen weer andere argumenten. "De mensen die op de Fryske Nasjonale Partij (FNP) stemmen, voelen zich waarschijnlijk meer verbonden met de provincie. Over het algemeen wordt op het platteland meer gestemd op de FNP dan in Leeuwarden. Ook in andere gemeenten met een minder sterke Friese identiteit ligt het percentage lager."

Volgens De Voogd laat Limburg zelfs per gemeente verschillen zien. "In sommige gemeenten stemmen veel mensen op Lokaal-Limburg en in andere gemeenten gebeurt dat weer minder. Mogelijk is dat omdat er politici op de lijst van de partij staan die in die gemeente bekend zijn."

Als voorbeeld noemt De Voogd de Volkspartij Limburg van de Roermondse oud-wethouder Jos van Reij. "Deze partij had vooral en eigenlijk alleen maar in Roermond succes." De Volkspartij Limburg doet tijdens de verkiezingen komende woensdag niet meer mee.