Het bizarre van Mosul: 'Het verkeerde, nog levende kind werd begraven'

• Annemieke van Put en Jikke Westerink

  redacteuren Online

Straten vol met puin, platgebombardeerde gebouwen en verwoeste huizen. Uit angst voor bommen, schoten en geweld vluchtten in 2017 wereldwijd miljoenen mensen weg van hun thuis. Fotograaf Ahmad Al-Rubaye werkte het afgelopen jaar juist op zo'n plek.

Negen maanden reisde hij mee met Iraakse troepen die de stad Mosul probeerden te veroveren. Door zijn lens liet hij de rest van de wereld zien hoe Mosul werd vernietigd in de strijd tegen Islamitische Staat (IS).

Vorig jaar oktober, drie dagen voordat Iraakse regeringstroepen het offensief begonnen op IS, ging AFP-fotograaf Ahmad Al-Rubaye naar Mosul. "Het voelde als mijn plicht. Dit was het belangrijkste verhaal dat ik in mijn hele leven als fotojournalist kon verslaan. Ik wilde de wereld het leed van de burgers laten zien. Ik wilde deze mensen een gezicht geven."

Al-Rubaye volgde de strijd in Mosul tegen IS onafgebroken. Hij was soms maanden van huis om de wereld de strijd in zijn land te laten zien. "Ik had mijn familie, mijn kinderen, soms maanden niet gezien. Ik herkende mijn twee jaar oude dochter niet eens meer."

De fotograaf heeft veel ervaring in conflictgebieden. In zijn vijftien jaar als fotojournalist versloeg hij meerdere oorlogen in Irak en in Libië. Toch was de strijd in Mosul anders, zegt Al-Rubaye. "De vijand was hier heftig en onvoorspelbaar."

Al-Rubaye vertelt het verhaal dat hem het meest is bijgebleven: het verhaal van een vader op de vlucht. "Terwijl de man probeerde te ontsnappen werd een van zijn kinderen gedood door een sluipschutter. In de snelheid begroef hij zijn kind en vluchtte met de ander."

"Toen ze veilig waren realiseerde hij zich dat hij de verkeerde had begraven, zijn zoon die nog in leven was. Deze man verloor werkelijk alles. Niet alleen zijn familie, maar ook zijn gevoel. Hij is compleet gek geworden."

Als vader van zes kinderen begrijpt Al-Rubaye dat dit soort dingen hem ook hadden kunnen overkomen. "Ik blijf tegen mezelf zeggen: als mijn hele familie omkomt, ga ik er liever achteraan dan dat ik alleen achterblijf."

In juli claimde het Iraakse leger het IS-bolwerk te hebben heroverd. Mosul is eindelijk vrij na jarenlange onderdrukking. Al-Rubaye ging naar huis. Onlangs kwam hij terug om te zien hoe het met de mensen gaat.

"Mensen willen weer leven. Straten die ooit leeg en verlaten waren, krijgen weer kleur. Mensen winkelen, er zijn marktjes." Al-Rubaye beschrijft hoe de mensen in Mosul weer terug proberen te gaan naar hun oude leven. "Eerder zag je alleen maar vrouwen in een nikab, mannen met lange baarden. Sinds de bevrijding dragen kinderen en vrouwen hippe kleding zoals in de rest van de wereld."

"Ik zie geen kinderen meer die worden getraind om wapens te gebruiken of hoofden af te hakken." Hij ziet nu kinderen die leren lezen en schrijven, ook al hebben sommige klasgenoten of vrienden verloren.

Onder het IS-regime kon je tachtig zweepslagen krijgen als je rookte. Nu ziet Al-Rubaye dat coffeeshops worden heropend en mensen waterpijp roken. "Je kan zelfs weer alcohol kopen, terwijl je daar onder IS-bewind de doodstraf voor kon krijgen."

Het werk van Al-Rubaye is ook in eigen land niet onopgemerkt gebleven. "Ik zat bij een koffietentje en toen zeiden een paar jongens: jij hebt ons gefotografeerd toen we gescheiden waren van onze familie. We weten dat je ons lijden voor de wereld zichtbaar hebt gemaakt."

Al-Rubaye werd uitgenodigd voor een lunch bij de jongens thuis. "Ik voelde me zo gelukkig, die jongens wisten nog dat ik in hun stad ben geweest in de zwaarste en gevaarlijkste periode die ik in mijn carrière heb doorgemaakt."

Volgens de fotograaf komt het oude Mosul voorzichtig terug en leven inwoners niet meer onder angst en bedreigingen. "Ik ben een gelukkig man, mijn land is klaar nu met IS."