Waarom stemden mensen wat ze stemden?

Bij VVD-kiezers draaide het vooral om de economie, bij PVV'ers om integratie en asiel. Het is een greep uit de beweegredenen van mensen om op een bepaalde partij te stemmen. De stemkeuze kwam bij veel mensen pas later: bijna een kwart van de kiezers besloot gisteren pas waar hij of zij op ging stemmen, blijkt uit kiezersonderzoek van Ipsos.

Vooral bij de PvdA, GroenLinks en D66, was dat het geval. Ruim een kwart van de PvdA-stemmers hakte pas op de verkiezingsdag of een dag daarvoor de knoop door. Bij GroenLinks en D66 was dat bij bijna een kwart het geval.

Er werd gisteren niet massaal strategisch gestemd: slechts 4 procent geeft aan dat dat de enige reden was om een stem op een bepaalde partij uit te brengen. 20 procent zegt dat het deels invloed had op de stem. Wat opvalt is dat veel GroenLinks-stemmers aangeven dat ze (deels) uit strategisch oogpunt op de partij hebben gestemd (31 procent), gevolgd door de VVD (28 procent).

Maar wat bewoog kiezers dan om op een bepaalde partij te stemmen? Bij VVD-kiezers gaat het dus vooral om de economie, bij de PvdA en de SP om sociale zekerheid. Bij de PVV staat immigratie en asiel bovenaan het lijstje, bij CDA-, ChristenUnie- en SGP-stemmers normen en waarden. D66'ers gaan voor het onderwijs, GroenLinks-kiezers voor het klimaat.

Maar speelt de diplomatieke rel met Turkije dan geen rol? Bij ruim een kwart van de kiezers wel, vooral onder PVV- en VVD-stemmers. Maar vergeleken met onderwerpen als immigratie en asiel (88 procent bij PVV-stemmers), valt dat onderwerp in het niet.

Verklaart de Turkije-rel de voorsprong van de VVD op andere partijen? 34 procent van de VVD-kiezers geeft aan dat de kwestie wel degelijk een rol heeft gespeeld. Maar vergeleken bij economie is dat niet veel, dat onderwerp scoort onder kiezers 81 procent.

Wie moet de premier worden?

Kiezers zien het liefst dat VVD-leider Mark Rutte weer de premier van het volgende kabinet wordt, 23 procent wil dat. Op nummer twee wordt PVV-leider Geert Wilders genoemd (11 procent), op de voet gevolgd door Alexander Pechtold van D66 (10 procent).

Jesse Klaver van GroenLinks staat weliswaar niet in de top-3 als nieuwe premier, maar is erg populair onder zijn achterban. Van alle partijen noemen GroenLinks-stemmers zijn lijsttrekkerschap het vaakst als stemmotief. VVD'ers geven opvallend vaak als reden dat ze willen dat de partij weer gaat regeren.