Een zuiveringscommissie start een onderzoek naar topambtenaar Hans Hirschfeld, secretaris-generaal van het ministerie van Handel, Nijverheid en Scheepvaart. Zijn welwillendheid jegens de Duitsers riep in bezettingstijd al controverse op. Nu moet de commissie beoordelen in hoeverre zijn acties gerechtvaardigd zijn.

"Het was mijn plicht mijn taak te blijven vervullen", verdedigt Hirschfeld zich. Maar hij geeft toe, dat deze houding "niet in alle kringen werd begrepen en hij "vaak de schijn tegen had". "Het heeft mij niet verbaasd dat na de bevrijding de kritiek losbarstte."

Hirschfeld werd vlak voor de oorlog secretaris-generaal, de hoogste ambtenaar op het ministerie. In deze functie heeft hij nauw samengewerkt met de Duitsers. Dat was in lijn met de opdracht die het uitgeweken kabinet had achtergelaten: zolang het in het belang is van het Nederlandse volk dienden de secretarissen-generaal loyaal met de Duitsers samen te werken.

Tijdens de oorlog was Hirschfeld eindverantwoordelijk voor de economische sector. Hij verzette zich daarbij tevergeefs tegen de tewerkstelling van Nederlandse arbeiders in Duitsland. Als hoofd van de Nederlandse voedselvoorziening was zijn aanblijven wel essentieel voor de instandhouding van een eerlijke voedselverdeling. Tot september 1944 was er in Nederland geen groot tekort aan betaalbaar voedsel.

Overheidsrederij

Na Operatie Market Garden werd door de Nederlandse regering in Londen een algehele spoorwegstaking uitgeroepen. Rijkscommissaris Arthur Seyss-Inquart reageerde hierop met een handelsembargo. Levensmiddelen en brandstoffen mochten niet naar het westen van het land worden vervoerd.

Onder druk van Hirschfeld gingen de Duitsers akkoord met een 'overheidsrederij'. Deze rederij transporteerde voedsel over het IJsselmeer naar het westen. De hongerwinter werd er niet door voorkomen, maar toch heeft Hirschfeld een nog groter sterftecijfer in West-Nederland voorkomen.

"Ik zag de ellende in deze tijd van zeer nabij en wist wat deze betekende", legt hij uit. "Het stuitte me vaak tegen de borst om alle mogelijke besprekingen te moeten voeren, doch de plicht eiste om de laatste fase door te worstelen."

Onder vuur

Hoewel Hirschfeld dus goede dingen heeft gedaan voor het Nederlandse volk, vinden veel landgenoten toch dat hij te meegaand was met de Duitsers. Hij had zijn functie neer moeten leggen, uit protest tegen de gruwelijkheden van het naziregime.

Ook vinden veel mensen het dubieus dat hij zich nooit publiekelijk heeft uitgesproken tegen de Jodenvervolging. Dit is opmerkelijk aangezien Hirschfeld zelf half Joods is.

Hirschfeld was bovendien fel tegen gewapend verzet en werkstakingen, die vanuit Londen gedicteerd werden. Hierdoor kwam hij onder vuur te liggen in de illegale pers. Ook uitte de regering in Londen steeds meer kritiek op hem.

Zelf nam hij die kritiek op de koop toe. "Kritiek in die pers, hoe onaangenaam ook, was eerder nuttig voor het tegenover de bezetter te voeren beleid", relativeert hij. "Lof in de ondergrondse pers kon zelfs nadelig zijn voor mijn strijd."

Hirschfeld is ervan overtuigd dat hij juist door op zijn post te blijven, hij voor de niet-Joodse Nederlands kon redden wat er te redden viel. Als hij opgestapt was, was de kans groot dat een radicale NSB'er hem had vervangen.