"Aanstaande zondag zijn we precies 3,5 jaar geïnterneerd, wat een tijd toch. En nu nog eens naar een ander kamp!" De Japanners zijn op Sumatra bezig met een grote volksverhuizing: 5000 geïnterneerden worden uit losse kampen overgebracht naar één kampcomplex bij Medan.

Deze week is het nabijgelegen kamp Brastagi aan de beurt. De internaatgebouwen waar de Japanners de afgelopen jaren honderden Nederlandse vrouwen en kinderen hadden opgesloten, worden ingeruild voor loodsen op de rubberplantage Aek Pamienke.

Een kleine week geleden kregen de vrouwen te horen dat ze zouden vertrekken. Van hun schamele bezittingen mochten ze maar een gedeelte meenemen. De rest wordt nagestuurd beloven de Japanners, maar dat gelooft niemand. Liever verkoopt men nog snel wat eigendommen aan de lokale bevolking.

"Ik heb nog f30,- gekregen voor mijn reisnecessaire", vertelt een bewoner. "'t Ging me wel aan m'n hart hem weg te doen, maar we hebben de extra dingen die we nu zo af en toe kunnen kopen hard nodig. 't Is fijn iets boven je gewone rantsoen te hebben, dat maakt direct zo'n verschil."

Heerlijk even buiten prikkeldraad te zijn.

De reis naar het nieuwe kamp duurt twee dagen, per vrachtwagen en trein. "Tocht op de grobaks, een feest", zegt een van de reizigers over de wagens waarmee ze vervoerd worden. "Pracht natuur, verlegen groetende inlanders, heerlijk even buiten prikkeldraad te zijn, maar een heimwee!"

Het laatste stukje naar het kamp was meer afzien. De verzwakte gevangenen moesten hun eigendommen bijna 10 kilometer meesjouwen naar het nieuwe kamp. "Een droeve stoet", omschrijft een zuster uit het kamp de colonne, waar ook zwakken en zieken mee moeten dragen. "Sommigen liepen met enkels zo dik als normaal het bovenbeen. Ze liepen enkele meters om even later te gaan zitten en dan weer verder te sukkelen."

Een van de vrouwen weigerde ronduit nog de zware koffers te sjouwen. "Vanmiddag ben ik bar brutaal geweest tegen de commandant. Ik kon gewoon niet meer. Toen heb ik gezegd dat ik het niet meer deed, dat ik het niet meer kon en hij me daar maar dood moest slaan."

"Hij zag zeker aan me dat het menens was en hij liet me gaan! Zonder slaag!"

Tekorten

Het nieuwe onderkomen is primitiever dan het oude kamp. Hier zijn alleen vier grote barakken waar provisorisch wat ruimtes zijn gemaakt. Iedereen krijg een plekje van 90 centimeter breed om te slapen. Water is er te weinig, de voedselvoorziening is beperkt en de loodsen raken oververhit in de zon.

De zestig kampen die de Japanners op het eiland hadden, zijn nu teruggebracht tot de vier in de buurt van Medan: drie subkampen van Aek Pamienke voor vrouwen en kinderen en het nabijgelegen Si Rengo Rengo voor mannen en jongens vanaf 10 jaar.

De vrouwen uit Brastagi hadden het liever anders gezien. "Weg heerlijk klimaat, waterleiding en licht", verzucht een bewoner over het vertrek. "Weer een klap!", valt een ander haar bij. "En we dachten nog wel de vrijheid zo nabij."