De inwoners van het midden in Duitsland gelegen stadje Weimar dachten dat de Amerikanen een uitje in petto hadden. Keurig gekleed gingen 1500 mensen op stap. Groot was de ontzetting toen ze een rondleiding kregen in het net bevrijde concentratiekamp Buchenwald.

Het idee van de tour kwam van de Amerikaanse generaal Patton. Hij was ontdaan door wat hij direct na de bevrijding van het kamp zag. Ruim 21.000 uitgehongerde en doodzieke gevangenen, onder wie zo'n 1000 jonge kinderen van nog geen 14 jaar. Velen realiseerden zich amper dat ze bevrijd zijn, dat ze het einde van de oorlog hebben gehaald.

Enkele tienduizenden mensen zijn de afgelopen jaren in Buchenwald omgekomen. Vermoord door de nazi's of gestorven door ziektes en uitputting. Volgens schattingen hebben hier meer dan 200.000 mensen vastgezeten, vooral Joden en politieke gevangenen, onder wie ook Nederlanders.

Patton kende de verhalen van Auschwitz en de andere al bevrijde kampen, maar zag nu de gruwelen met eigen ogen. Onmiddellijk liet hij journalisten komen, om de wereld er getuige van te maken. En hij nodigde de inwoners van Weimar uit, een idyllisch stadje een paar kilometer verderop.

De burgers schrikken zich rot. Dit hadden ze niet verwacht. De rondleiding gaat langs crematoria, geprepareerde stukken menselijke huid en hoofden.

Ook passeren ze de bevrijde gevangenen. Ook die kijken hun ogen uit. Ze zien voor het eerst in lange tijd weer mensen in gewone kleren, mensen die eruitzien zoals zij er vroeger ook uitzagen.

"Das haben wir nicht gewusst", zeggen de bezoekers na afloop. We wisten er niets van. We hadden nog nooit van het kamp gehoord. Nog nooit iets gemerkt ook.

De Amerikanen geloven het niet.

En ook de overlevenden kunnen het zich niet voorstellen.

Sommigen van hen, hebben bijna niets van de tour meegekregen. Ze liggen uitgeput, zwaar ziek in de barakken. Zoals de Joodse verzetsstrijder Max Hamburger (25). Hij weegt nog maar 28 kilo en is via Westerbork en Auschwitz in Buchenwald terechtgekomen.

Hij is bang dat hij het niet gaat redden. Zijn wil om te overleven is heel groot. Hij wil anderen vertellen wat hij allemaal heeft gezien en meegemaakt. ''Om te kunnen getuigen moet ik in leven blijven en die gedachte geeft mij de wil om tot het uiterste te gaan.''

De babyvoeding die hij van de Amerikanen heeft gekregen, is voor hem dé bevrijding.

Op deze foto een paar dagen na de bevrijding gemaakt, staat Max Hamburger. Hij ligt beneden en is de vierde man van links:

Nederland is nog ver weg voor de overlevenden. Ook al loopt de oorlog nu ten einde, een groot deel van het land is nog niet bevrijd. De ex-gevangenen zullen ook eerst moeten aansterken, want ze zijn niet in staat om te reizen.

De Amerikanen hopen dat de inwoners van Weimar in actie komen, als ze van de schrik bekomen zijn. Er is veel voedsel en medische zorg nodig voor de overlevenden. Die bijna hun buren waren.

Dit zijn beelden van het concentratiekamp Buchenwald, kort na de bevrijding op 11 april gemaakt: