Waarom Defensie chroomverf koos

Door Ardy Stemerding en Bas de Vries

Waarom bleef Defensie grondverf met chroom-6 gebruiken in werkplaatsen, terwijl bekend was dat deze stof kankerverwekkend is? Het ministerie wil pas antwoord geven op die vraag als alle beschikbare documenten zijn doorgenomen. Maar uit de stukken die de NOS in handen heeft valt al het nodige op te maken.

Een belangrijke reden voor het gebruik van chroom-6 is dat het een "onovertroffen roestwerende werking heeft", zoals staatssecretaris Van Hoof in 1998 aan de Tweede Kamer schreef. Dat is belangrijk in het natte Nederlandse klimaat. Zo belangrijk zelfs, dat in elk geval op de vliegbasis in Leeuwarden tot op de dag van vandaag met de kankerverwekkende stof wordt gewerkt. Alleen wordt het personeel dat er nu mee werkt, anders dan in de jaren 80 en 90, wel goed beschermd.

Risico

Niet lang nadat in 1998 ook bij Defensie de alarmbellen over chroom-6 waren afgegaan, werd het gebruik van de verf bij de landmacht helemaal afgeschaft. Maar bij de luchtmacht dus niet. Het hoofd van de afdeling jachtvliegtuigen legt in een brief uit 2000 uit waarom: zouden bij F-16's alternatieven worden gebruikt, dan zou dat "direct risico op het gebied van vliegveiligheid" opleveren. Met andere woorden: dan wordt het gevaar van crashes groter.

Zijn brief aan het ministerie eindigt met de conclusie: "Hoewel ik alle begrip heb voor uw inspanning voor de veiligheid van uw personeel, kan het bedrijfsvoeringsprobleem niet op korte termijn worden opgelost door de introductie van een alternatief verfschema."

Kosten

In een ander intern stuk van Defensie uit 1998 wordt gewaarschuwd voor aanzienlijke additionele kosten en een verlaagde inzetbaarheid van de F-16's als de chromaathoudende verf niet meer zou mogen worden gebruikt. Op dat moment is de schatting dat zo'n duizend mensen bij Defensie direct of indirect met de verf werken.

Eén groep wordt wel beschermd met maskers, handschoenen en wegwerp-overalls, maar de andere collega's in dezelfde ruimte meestal niet. Terwijl zij bij het spuiten en met name bij het schuren van geverfde oppervlakken met chroom-6 groot risico lopen op het inademen van kankerverwekkende stoffen.

Nog geen klachten

Waarom was de bescherming van die laatste groep mensen tot ver in de jaren 90 niet op orde, ondanks alle kennis die er toen al was over de gevaren van de verf? Dat antwoord is in de stukken minder makkelijk te vinden. Of het moet zijn dat op dat moment nog niemand zich met gezondheidsklachten bij Defensie heeft gemeld. Behalve kanker zijn bij blootstelling aan chroom-6 onder meer ook onvruchtbaarheid en maagzweren mogelijk.

Commandant Godderij van de vliegbasis Twenthe stelt in een brief uit 1995 vast dat "het niet mogelijk is om de schadelijke dan wel kankerverwekkende bedrijfsstoffen te vervangen". Hij stelt daarom voor de loods in kwestie te voorzien van een effectieve afzuiginstallatie, die de risico's voor personeelsleden vermindert.

Maar helemaal uit te sluiten zijn die risico's niet en daarom is de aanbeveling van de commandant dat "het aantal werknemers dat wordt blootgesteld aan kankerverwekkende stoffen niet groter mag zijn dan strikt noodzakelijk". Meer precies: "Indien vliegtuigonderdelen voorbewerkt worden, mag slechts één werknemer aanwezig zijn (minimalisering blootstelling)".