"De schepen zonken één voor één"

Door verslaggever Maino Remmers

Johan Berkhout, kapitein op de SS Titan, vaart in de vroege morgen van 22 september 1914 van Engeland naar Rotterdam. Aan de horizon ziet hij drie Britse kruisers varen. "Na een tijdje was er één verdwenen. Eerst wijdde ik hieraan geen aandacht, maar toen ik even later nauwlettend uitkeek, zag ik dat nog een andere was verdwenen. Er was rook en ik hoorde een lichte ontploffing."

Berkhout beschrijft in het personeelsblad van de toenmalige Koninklijke Nederlandsche Stoomboot-Maatschappij (KNSM) hoe hij ineens terecht kwam in de grootste scheepsramp van de Noordzee. Vandaag is de herdenking in Scheveningen.

Een Duitse onderzeeër torpedeerde vlak na elkaar drie verouderde Engelse marineschepen op zo'n veertig kilometer voor de kust van Scheveningen. Het was een Duitse overwinning aan het begin van de Eerste Wereldoorlog waarbij 1459 mensen verdronken.

Makkelijke prooi

Afgelopen maandag werd de ramp in Engeland al herdacht, maar in ons land is deze omvangrijke scheepsramp redelijk onbekend. "Het is door de Engelse marine ook een beetje weggestopt omdat ze zich waarschijnlijk schaamden", zegt Jan-Daan Berkhout.

Kapitein Berkhout van de Titan was de oom van zijn vader. "Die drie Britse kruisers waren technisch achterhaald, hadden alleen bepantsering boven de waterlijn en het ware logge stoomschepen. Een makkelijke prooi voor de Duitse duikbootkapitein die ze kort na elkaar liet torpederen."

De schepen Aboukir, Hogue en Cressy vormen nog steeds het grootste massagraf van de Noordzee. De oom van de vader van Jan-Daan Berkhout wordt in Engeland nog steeds gezien als een held. Hij haalde 114 drenkelingen aan boord. "In Engeland leeft het nog wel, maar wij hebben hier toch stukken minder met die Eerste Wereldoorlog. Ik wist er zelf tot voor kort ook niet veel van", zegt Berkhout.

Herdenking

In het Muzee in Scheveningen wordt de scheepsramp vandaag herdacht. Er is een expositie met voorwerpen die op dertig meter diepte bij de wrakken zijn opgedoken. Ook gaat vandaag de documentaire The Live Bait Squadron van filmmaakster en sportduiker Klaudia Bartelink in première, die later ook op Omroep West wordt uitgezonden.

De film volgt onder meer een achter-achterneef van één van de opvarenden die letterlijk naar de sporen uit het verleden duikt. En de film laat zien dat de scheepswrakken die zoveel levens hebben gekost nu ook een bron van nieuw leven zijn. Doordat de grote gevaartes een kunstmatig rif vormen, bieden ze een schuilplaats en voedsel voor veel vissoorten en ander zeeleven.

Plunderaars

Helaas worden de massagraven bedreigd door plunderaars. Bergers met hijskranen die kostbaar metaal van de schepen plukken. "Eigenlijk respectloos wat die lui doen, die hebben geen greintje medeleven met de nabestaanden van deze enorme zeeslag", zegt Berkhout.

Want de oom van zijn vader trof destijds een zee des doods aan waar mensen schreeuwden om hulp. "Er dreven ledematen rond, er spoelden lijken aan op het Scheveningse strand. Er lagen gewonden bloedend in het water."

Berkhout junior is vandaag met zijn zus aanwezig bij de herdenking in Scheveningen. Een zeeramp met de omvang van de Titanic die nu, na 100 jaar, toch even wat aandacht krijgt.