Het geheim van Joachim Löw

Voetbalhistoricus Raf Willems valt maar meteen met de deur in huis: "Ik moet u ontgoochelen, beste Nederlandse vrienden. Het voetbal van de Duitsers heeft niets te maken met de Hollandse School. Het ijkpunt van bondscoach Joachim Löw is de eigen Mannschaft. Maar dan wel die van 1972."

In zijn loopbaan als trainer stak Löw zijn licht op bij jeugdopleiding van Ajax, verdiepte hij zich in de ideeën van Cruijff en bekeek hij de werkwijze van Louis van Gaal. Maar de Hollandse School is slechts een van vele slijpstenen waar hij zijn voetbalvisie mee aanscherpte. De aantrekkelijke speelwijze van de Duitsers is vooral het gevolg van rivaliserende voetbalvisies binnen Duitsland: na dertig jaar resultaatvoetbal bracht Löw de creativiteit terug in het Duitse voetbal.

De Vlaming Raf Willems was twaalf jaar oud toen West-Duitsland in Brussel de Sovjet-Unie met 3-0 klopte in de finale van het Europees Kampioenschap. Ook Joachim Löw was in 1972 nog een kereltje van twaalf uit het Zwarte Woud.

Het elftal dat bondscoach Helmut Schön rond spelmaker Günter Netzer bouwde, maakte een onuitwisbare indruk op de schooljongens. Wunderfussball. Zelfs de Pravda, de communistische staatskrant van de Sovjet-Unie, was lyrisch: "Dit is het voetbal van de toekomst."

1974: resultaat boven uitvoering

"Helaas konden we maar twee jaar genieten van het mooie Duitse voetbal. Bij het WK van 1974 werd de school van 1972 al weer ten grave gedragen", weet Willems, die een grondige studie maakte van het Duitse voetbal in zijn boek Het Mannschaftswunder. Waarom de Duitsers de besten zijn.

"Na de nederlaag van West-Duitsland tegen de DDR (0-1 tijdens het WK van 1974, red) forceerde aanvoerder Beckenbauer een andere manier van spelen. Resultaatvoetbal. Die school heeft dertig jaar standgehouden in Duitsland. Vergist u zich niet, in Duitsland zijn ze ook ongeduldig geworden. De druk is groot op Löw, hij moet resultaat halen."

Van 1974 tot 2004 domineerde het resultaat in Duitsland. "Discipline, uithoudingsvermogen en duelkracht waren kenmerkend voor het voetbal van die Mannschaft. Duitse deugden werden het genoemd. Rond 1996 begon de onvrede. In dat jaar werd Duitsland onder bondscoach Berti Vogts Europees kampioen in Engeland. Dieter Eilts werd verkozen tot voetballer van het toernooi, zo'n beetje de exponent van het oude Duitse resultaatvoetbal", doceert Willems.

"Vier jaar later werden de Duitsers met afschuwelijk voetbal in de eerste ronde uitgeschakeld. In 2001 leed Duitsland onder bondscoach Rudi Völler een 5-1 nederlaag tegen Engeland, in eigen huis nog wel. De gebreken werden gecamoufleerd toen ze bij het WK van 2002 de finale haalden, maar het gebrek aan creativiteit was schrijnend. Veel Duitsers schaamden zich voor het eigen team."

2004: het roer gaat om

Terwijl de Duitse voetbalbond zich langzaam maar zeker begon te oriënteren op een andere manier van voetballen, speelde Duitsland een dramatisch EK in Portugal. Na remises tegen Nederland en Letland en een nederlaag tegen een B-team van de Tsjechen, was de maat vol. Het roer ging om.

"De school van 1972 is nooit echt weg geweest in Duitsland", weet Willems. "Günter Netzer was misschien de blikvanger, maar tegelijk waren veel jonge Duitse trainers zich aan het verdiepen op een andere manier van voetballen. Met het WK in eigen land in aantocht kozen de Duitsers voor een radicale koerswijziging. De bond stelde Jürgen Klinsmann aan als bondscoach. En die koos voor Joachim Löw, één van die jonge, vernieuwende trainers. Klinsmann was de inspirator, Löw de denker."

Hoe zou Willems het voetbal van de Duitsers onder Löw omschrijven? "Löw noemt zichzelf een voetbalestheticus. Aantrekkelijk voetbal staat bij hem voorop, de uitvoering is belangrijker dan het resultaat", vertelt Willems, "Hij heeft het altijd over vier grondlijnen, waar hij in mijn ogen dit toernooi één principe aan heeft toegevoegd."

De vier principes van Löw (en een vijfde)

"Het eerste principe is dat balgevoel moet een automatisme moet zijn, zoals een pianist door eindeloos oefenen blind de toetsen kan vinden. In de opleiding moet de bal dus voorop staan, terwijl de Duitse bond sinds 1974 altijd selecteerde op kracht en lengte."

Alles met de bal dus, de methode van Wiel Coerver. "Wellicht. Maar Löw zal eerder teruggrijpen op vroegere voorbeelden. Het tweede principe van Löw is dat snelheid en beweging altijd in dienst moeten staan van intelligente looplijnen, het verspillen van energie vindt Löw een gruwel. Vroeger bestond een Duitse training vooral uit duurlopen, Löw heeft daar meteen korte metten mee gemaakt."

"Het derde principe is dat Löw alleen verdedigers selecteert die in staat zijn positioneel goed te verdedigen. Bij Duitsland was altijd veel respect voor mannetjesputters en kaartenpakkers. Denk aan Berti Vogts, Georg Schwarzenbeck, Hans-Peter Briegel en Dieter Eilts. Löw wil geen onnodige fouten of professionele overtredingen, want daarmee geef je het balbezit meteen weer weg."

Dat willen toch alle coaches? "Ja, maar Löw selecteert zijn verdedigers op het vermogen om positioneel te kunnen verdedigen. Het vierde principe is wat Löw de combinatiecounter noemt. Löw wil dat zijn spelers met korte combinaties tot het doel van de tegenstander omschakelt. De tweede, derde en vijfde treffer tegen Brazilië waren perfecte voorbeelden daarvan."

"En het vijfde principe dat Löw na de nederlaag tegen Italië bij het EK van 2012 heeft toegevoegd is een grotere nadruk op standaardsituaties. Eigenlijk is dat een concessie aan zijn spelstijl", erkent Willems, "maar dit toernooi heeft het toch al vijf doelpunten opgeleverd."

Netzer, Socrates en de drie van Milaan

De principes klinken ons bekend in de oren. Noemen wij dat niet de Hollandse school? "Haha, ik kan mij voorstellen dat u dat denkt", zegt Willems, "maar het is niet correct. Als je het aan Löw vraagt is het Duitse totaalvoetbal van 1972, het combinatievoetbal van Brazilië in 1982 en het druk zetten op de tegenstander zoals AC Milan (met Gullit, Van Basten en Rijkaard) dat deed onder trainer Arrigo Sacchi, belangrijker. Daarna heeft hij zeker zijn licht opgestoken bij de Nederlandse manier van opleiden, zoals hij ook heeft geleerd van Barcelona, Arsenal en de opleidingscentra van de Franse bond."

Vanavond treft Duitsland in de WK-finale Argentinië. Een ploeg met een echte vedette: Lionel Messi. "Het spel van Messi zou goed in de visie van Löw passen, maar ik vraag me af of hij ook met iemand als Cristiano Ronaldo zou kunnen omgaan. Löw kan niet tegen autoriteit, daarin is hij de tegenpool van Louis van Gaal. En vedettes ziet hij snel als stoorzender. Niet voor niets heeft hij Michael Ballack er uit gegooid."

Wereldkampioen?

"Ik hoop dat de Duitsers winnen, omwille van het voetbal dat ze in de afgelopen gespeeld hebben. Maar Argentinië wordt zwaar onderschat. Die ploeg is ontzettend moeilijk uit elkaar te spelen. Alleen de Argentijnen hebben alle wedstrijden meer balbezit gehad dan de tegenstander, ook al doen ze er niet veel mee. Als de Duitsers achter komen, dan weet ik het nog zo net niet."

Als Duitsland vanavond niet wint, dan worden de messen geslepen, weet Willems. "Sinds 2012 is de kritiek van oudgedienden als Oliver Kahn en de spelers van 1990 opgelaaid. Leuk, dat voetbal van Löw, maar het gaat om het resultaat. Het zou best kunnen dat Duitsland na het WK weer terug naar af gaat. Terug naar resultaatvoetbal. Voor het voetbal is het misschien dus wel beter als de Duitsers wereldkampioen worden."