Belg wint kruistocht tegen Fyra
Door redacteur Arno Leblanc
"Sommigen van mijn mensen panikeerden en wilden al toegeven, maar ik besliste het keihard te spelen." De voormalige topman van de Belgische Spoorwegen (NMBS), Marc Descheemaecker, doet een uitgebreid boekje open over de relatie van de NMBS met de Nederlandse Spoorwegen.
Descheemaecker voerde een persoonlijke kruistocht tegen "de waanzin en de miskleun" die Fyra heet. Het was een jarenlang gevecht waarin de gekste wapens werden gebruikt, met uiteindelijk als resultaat dat de Fyra van het spoor is verdwenen en niet meer terugkeert. Nederland bleef zitten met een schadepost van honderden miljoenen euro's. De Belgen kwamen er iets beter van af. Marc Descheemaecker leert de Nederlanders een lesje.
In de hoek gezet
Voor de verbinding met Amsterdam zou België elf hogesnelheidstreinen kopen. Vanaf het moment dat hij in 2003 bij de NMBS komt werken, is Descheemaecker tegen die afspraak. Het plan deugt niet en kost België te veel geld, vindt hij. Descheemaecker wil minder Fyra-treinen bestellen.
Bij de Belgische Verkeersminister Paul Magnette vindt hij in 2011 gehoor. Samen met Descheemaecker heeft die minister een gesprek met zijn Nederlandse collega Schultz van Haegen, de Nederlandse ambassadeur "en een hele delegatie". De Nederlanders worden "op de minst diplomatieke wijze in de hoek gezet". Het is slechts het begin.
Blufpoker
In 2009 had Descheemaecker al eens laten uitzoeken of België onder de treinbestelling uit kan komen. Eind 2012 krijgt hij een beetje zijn zin. Fabrikant AnsaldoBreda biedt de NMBS in november een trein aan, maar de Belgen weigeren die af te nemen. Nederland heeft dan al wel negen treinen gekocht en wil er in december mee gaan rijden. "Een pokerspel ontvouwde zich op het hoogste niveau."
Descheemaecker weigert nogmaals de Fyra-trein af te nemen en zijn planningsmensen laten Nederland weten dat de oude intercity (Beneluxtrein) tussen Brussel en Amsterdam gewoon gaat rijden. "De trein zou zich op de normale tijden aandienen bij de grens, in het station van Roosendaal. Kon hij daar niet verder, dan moesten NS en de minister het maar uitzoeken. Het was blufpoker die koppen had kunnen doen rollen, ook de mijne."
Bitterballen-akkoord
Op 9 december moet de dienstregeling ingaan, maar een week daarvoor is er nog altijd geen akkoord. Op 2 december is er topoverleg in Roosendaal. "In een vrij grote vergaderzaal zonder ramen werd daar het eindspel spoorpoker rond de lancering van de Fyra en de dood van de Beneluxtrein ingezet", schrijft Descheemaecker. Zijn inzet is helder: er moet een spoorverbinding met Nederland komen zonder dat het de Belgen iets kost. Dat legt de druk bij de Nederlanders.
Vlak voor middernacht komen er bitterballen op tafel en krijgt hij de vraag wat hij er dan voor terug wil. Het 'Bitterballen-akkoord' komt dan snel tot stand en Descheemaecker krijgt z'n zin. De oude afspraken gaan van tafel en de daaraan verbonden boete voor de Belgen ook. De helft van het verlies op de lijn Breda-Antwerpen (die er uiteindelijk nooit kwam) is voor Nederlandse rekening. "Hoewel het traject vooral op Belgische grondgebied lag."
Openingsfeestje
De Fyra kan van start. Maar reden tot feest is dat niet voor de Belgen. "Grote ceremonies en een feest in het station Antwerpen Centraal hadden we al eerder geschrapt." De start van de dienstregeling verloopt stroef. "Om het Belgische thuisfront duidelijk aan te tonen dat het louter treinen van NS betrof, 'sommeerde' ik volgens de Nederlandse pers NS naar Antwerpen te komen om tekst en uitleg te geven." De NS baalt van dat taalgebruik, maar er wordt uitgelegd dat het nodig was "voor binnenlands gebruik".
Half januari gaat het mis en worden de treinen van het spoor gehaald. Op 18 januari laat de topman de NS weten dat de Belgen willen stoppen met "deze trein uit de hel".
Speculaasjes
Nadat de Fyra op 17 januari 2013 van het spoor is gehaald, moet er een oplossing komen. Op 30 januari zitten de Belgen en Nederlanders weer aan tafel in Brussel. "Ik had bewust gevraagd om geen catering te regelen, naast de obligate kannen koffie en de plastic flesjes water en frisdrank." Het onderhandelingsdoel voor de Belgen is ook nu duidelijk: de oude Beneluxtrein mag best terugkomen, maar niet de 10 miljoen euro verlies die die trein elk jaar veroorzaakte voor de NMBS. "Wat betekende dat Nederland mee het deficit moest betalen."
Het werd later. Rond 19.00 uur vraagt een Belg aan de Nederlanders: "Hebben jullie al iets gegeten? Hun gezichten klaarden op." Maar de Nederlanders, die er al een zware dag op hadden zitten, en die van ver waren gekomen, kregen alleen maar speculaasjes.
"'Koekjes?', zag ik de Nederlanders vertwijfeld denken?". Een oplossing kwam langzaam in zicht. "Het was al na acht uur en ik hoorde de Nederlandse magen wanhopig knorren." Het voorstel om de Belgische verliezen te delen komt op tafel. De Nederlanders hebben even tijd nodig voor overleg. "En ik zei dat ik intussen zou nagaan of we niet een paar pizza's konden organiseren. Hun overleg duurde niet lang."
Pizza-akkoord
De Nederlanders gaan akkoord. Maar nog altijd geen pizza's. Descheemaecker wil de zekerheid hebben dat er voor de Belgen geen extra kosten meer bij zouden komen. Nederland gaat akkoord. "Een chauffeur gaat zes grote pizza's halen." En het 'Pizza-akkoord' is een feit.
Hoe je de zaken culinair geraffineerd aanpakt, laat Descheemaecker op 24 mei ook zien aan NS-directielid Merel van Vroonhoven. Het is de week voordat de Belgen bekendmaken dat ze definitief stoppen met de Fyra. Van Vroonhoven wordt uitgenodigd "aan een van de beste tafels van het land, 't Fornuis", van de Antwerpse topchef Johan Segers. Na de bitterballen en pizza's was deze lunch "een culinaire verademing en het ideale medium om een moeilijke boodschap aanvaardbaar te maken".
Bien Fait
Uiteindelijk krijgt Descheemaecker volledig zijn zin. Er gaan meer Thalys-treinen rijden en zelfs de Eurostar-treinen uit Londen komen naar Nederland. Van beide bedrijven is NMBS aandeelhouder. En de Fyra is voorgoed weg. Descheemaecker is trots. "Bien fait, Marc" (goed gedaan, Marc), krijgt hij te horen van z'n minister. "Ik zag dat hij het meende."